Tanzimat I. ve II. Dönem Edebiyatının Genel Özellikleri
Tanzimat I. ve II. Dönem Edebiyatının Genel Özellikleri
![](https://www.turkedebiyati.org/wp-content/uploads/tanzimat-donemi-edebiyati-genel-ozellikleri.jpg)
Tanzimat I. ve II. Dönem Edebiyatının (temsilcileri, sanat anlayışları, hikâye, roman, tiyatro, şiir, eleştiri, hatıra, makale, gezi) Genel Özellikleri
![](https://www.turkedebiyati.org/wp-content/uploads/tanzimat_edebiyati_sanatcilari.jpg)
I. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1876)
TEMSİLCİLERİ
SANAT ANLAYIŞLARI-KİŞİLİKLERİ
- Sanat, toplum içindir.
- Sanatçılar idealist insanlardır. Edebiyattaki yenilikleri topluma benimsetme çabası içindedirler.
- En önemli amaçları toplumu bilinçlendirmektir.
- Edebiyatı Batılılaşma yolunda bir araç olarak görürler.
- Güzellik kavramını ikinci plana atarak faydaya ve ideale yöneldiler.
- Hareketli, heyecanlı bir kişiliğe sahiptirler.
ŞİİR
- Şiirin biçiminden çok içeriği ile ilgilendiler.
- Hece ölçüsünü kullanmanın gerekli olduğu fikri savunulsa da divan şiiri nazım şekilleri aynen devam etti, şiirin yalnızca içeriğinde yenilikler oldu.
- Vatan, hürriyet, adalet gibi kavramlar şiirde dile getirildi.
- Şiir dilinde sadeleşme savunuldu ancak tam manasıyla uygulanamadı. Şiir dili ağırdır.
- Şiiri kendi fikirlerini açıklamak ve yaymak için bir araç olarak gördüler. Şiire ideolojik yaklaştılar.
- Sanatsal üsluba, süslü anlatıma önem vermediler.
- Kafiye göz içindir.” anlayışına sahiptirler.
- Aydınlanma dönemi düşünürlerinden Voltaire, J. J. Rousseau ve Montesguieu’dan etkilendiler.
HİKÂYE (ÖYKÜ)
- İlk öykü örneklerini Ahmet Mithat Efendi yazdı. (Letaif-i Rivayet, Kıssadan Hisse) Bu ilk öykü denemelerinde yazar topluluk önünde konuşan bir meddah gibidir.
- Çok sayıda öykü çevirisi yapıldı.
- Öykülerde roman diline nazaran daha sade bir dil kullanıldı.
- Yazar, konunun akışını durdurup okuyucuyu aydınlatmaktadır. Bu durum öykü tekniğine aykırıdır.
- İyi-kötü, güzel-çirkin çatışması, yanlış evlilikler, esaret, kadın erkek ilişkileri gibi konular işlendi.
- Öykülerde romantizmin etkisi görülür.
ROMAN
- Dönemin ilk roman denemelerinde acemi bir teknik olması dikkat çeker.
- Romanlarda toplumun sorunları, insanın arayışları ve idealleri konu olarak seçildi.
- Roman dili şiir diline göre daha sadedir.
- Roman karakterleri idealize edilmiş kişilerdir.
- Özellikle Ahmet Mithat Efendi romanlarında konunun akışını durdurup okuyucuya seslenerek roman tekniğine aykırı davrandı.
- Romanlarda yanlış Batılılaşma, Doğu-Batı kültürlerinin çatışması, töreler, evlilik, aşk, kadınların esareti, kölelik gibi konulara ağırlık verildi.
- Romanlarda romantizmin etkisi vardır.
- Olaylar genellikle İstanbul’da geçer.
MAKALE
- Makale yazıları gazetecilikle başladı.
- Genellikle edebiyat, sanat, şiir konuları ele alındı.
- Şinasi ve Namık Kemal makale türünde eserler yazmışlardır.
- Makalelerde ağır ve yoğun bir anlatım sergilendi.
ELEŞTİRİ
- Eleştiri türünün ilk örneklerinde sanat ve edebiyat konulan ele alındı.
- Namık Kemal in Ziya Paşa yı eleştirdiği “Tahrib-i Harabat” adlı eseri modern eleştiri türünün ilk örneği oldu. Yapılan eleştirilerin temelinde eski-yeni mücadelesi yatmaktadır.
- Ağır bir dil, ciddi bir üslup kullanıldı.
HATIRA (ANI)
- Anı yazıları sanatçıların yurtdışı ziyaretleri ya da sürgün yerlerinde yaşadıklarından oluşur.
- Namık Kemal in “Magosa Hatıraları” ve Ziya Paşanın “Defter-i Amal” eserleri bu türün ilk önemli örneklerindendir.
TİYATRO
- İlk tiyatro örnekleri Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa tarafından yapılan çeviri eserlerdir.
- Batılı ilk tiyatro eseri Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı eseridir.
- Tiyatro eserlerinde günlük konuşma diline yakın, sade bir dil kullanıldı.
- Vatan sevgisi, aile, gelenek ve görenekler, tarihi olaylar oyunlarda tercih edilen başlıca temalardır.
- Tiyatro eserleri oynanmak için yazıldı, ancak teknik bakımından yetersiz olmaları ve Osmanlı toplumunda tiyatro kültürünün henüz yerleşmemiş olması nedeniyle bu oyunların birçoğu sahnelenmedi.
- Oyunlarda klasisizm ve romantizmin etkileri vardır.
- Sanatçılar tiyatro ile halkı eğitmeyi amaçladılar.
GEZİ
- Gezi yazıları gerçekçi ve yalın bir dille yazıldı.
- Ahmet Mithat Efendi nin “Avrupa’da Bir Cevelan” adlı eseri Batılı anlayışla yazılan ilk gezi yazısıdır.
- Namık Kemal ve Ziya Paşa da gezi yazıları yazmıştır.
II. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1876-1895)
TEMSİLCİLERİ
- Recaizade Mahmut Ekrem
- Abdülhak Hamit Tarhan
- Samipaşazade Sezai
- Nabizade Nazım
- Muallim Naci
- Direktör Ali Bey
SANAT ANLAYIŞLARI-KİŞİLİKLERİ
- Sanat, sanat içindir.
- Sanatı bir güzellik yaratma çabası olarak görürler.
- Edebiyatın amacı yönlendirmek değil, güzel olanı güzel biçimde sunmaktır.
- Toplumsal konulara ilgisiz kalırlar.
- Sanatta faydalı olanı değil, estetik olanı amaç edinirler.
- İçli, duygusal bir havaları vardır. Bu yönden Serveti fünun için ilham kaynağı olurlar.
- Sanatçı kişilikleri birinci döneme göre daha güçlüdür.
ŞİİR
- Sanat anlayışlarına paralel olarak şiirde bireysel duyarlılıklara ağırlık verdiler.
- Sanat anlayışındaki bu değişimin nedeni sanatçılar üzerinde siyasi baskıların artmasıdır.
- Recaizade Mahmut Ekrem “Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir.” sözüyle şiirde asıl amacın sanatsal güzellik olduğunu ortaya koydu.
- Şiir dili birinci dönem şiirine oranla daha ağır, süslü ve sanatlıdır.
- Beyitler arasında konu bütünlüğüne önem verildi. Başta ölüm olmak üzere soyut konulara ağırlık verdiler.
- “Kafiye kulak içindir.” anlayışına sahiptirler. Kelimelerin ses özelliklerine ve ahengine önem verdiler.
- Divan şiirinin klasik nazım biçimleri bırakıldı, yeni nazım şekilleri tercih edildi.
HİKÂYE (ÖYKÜ)
- Bu dönem sanatçılarının öykü türündeki temsilcisi Samipaşazade Sezai’dir.
- Öyküde romantizmden realizme geçiş başladı.
- Öykü tekniği birinci döneme oranla daha başarılıdır.
- Bu kuşağın sanat anlayışının aksine öyküde biraz daha toplumsal konulara yer verilmiştir.
- Öykü dili de tıpkı şiir ve roman dili gibi ağırdır.
ROMAN
- Roman türünde romantizmin etkisi bitti, romancılar realizme yöneldi.
- İlk realist roman yazıldı.
- Romanda bireysel duyarlılıklar ele alındı, toplumsal konulardan uzak duruldu.
- Roman dili birinci dönem sanatçılarına göre daha ağırdır.
- Roman, teknik olarak daha nitelikli bir seviyeye geldi.
- Romanda aşk, yalnızlık, yanlış Batılılaşmanın getirdiği üzücü, düşündürücü ve komik durumlar anlatıldı.
- Roman kişileri göre daha gerçekçidir. Başkarakterler genellikle zengin ve seçkin insanlardır ancak toplumun çeşitli kesiminden kişilere de yer verilir.
MAKALE
- Gazetelerin çoğu kapatıldığından sanatçılar için makale yazma koşulları da zorlaştı.
- Rezaizade Mahmut Ekrem yeni edebiyat anlayışını savunduğu makaleler yazdı. Bu düşüncelerini “Talim-i Edebiyat” adlı eserinde daha sistemli olarak dile getirdi. (Bu eser Servetifünun edebiyatı için temel kaynak olacaktır.)
ELEŞTİRİ
- “Rezaizade Mahmut Ekrem “Zemzeme” adlı eserinde yeni edebiyatı savunur, eski edebiyatı eleştirir. Bunun üzerine Muallim Naci “Demdeme” eserini yazar ve eski edebiyatı savunur, yeni edebiyatı eleştirir.
- Eleştiriler genellikle sanat ve edebiyat merkezinde olup eski-yeni çatışması biçimindedir.
HATIRA (ANI)
- Hatıra (anı) türünde en önemli eser Muallim Naci’nin “Ömer’in Çocukluğu‘ adlı eseridir.
TİYATRO
- Tanzimat birinci dönem sanatçıları tiyatroyu bir propaganda aracı olarak kullanmasının ardından tiyatroculara siyasi baskılar arttı. Artan baskılar nedeniyle ikinci dönem sanatçıları arasında bireysel konular tercih edildi.
- Tiyatro türünde az sayıda eser yazıldı.
- Yazılan oyunlar sahnelenmek için değil, okunmak için yazıldı.
- Ağır, süslü ve şairane bir dil kullanıldı.
- Abdülhak Hamit Tarhan manzum tiyatrolar yazdı.
- Oyunlarda aşk, yalnızlık, ayrılık, insanın kendini araması gibi konular işlendi.
- Recaizade Mahmut Ekrem’in “Çok Bilen Çok Yanılır” adlı oyunu dönemin tiyatro anlayışının aksine sade bir dille yazıldı, toplumdaki töre meselesini mizahi bir yaklaşımla ele aldı.
- Oyunlarda romantizmin etkisi hakimdir.
GEZİ
- Direktör Ali Bey gezi yazıları yazmıştır.
TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (1860 – 1896)
- Tanzimat Dönemi Edebiyatının Oluşumu
- Yenileşme Dönemi – Tanzimat Edebiyatı Hazırlık
- Tanzimat Dönemi Edebiyatı
- Tanzimat I. ve II. Dönem Edebiyatının Genel Özellikleri
- Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı Genel Özellikleri
- Tanzimat Yazarları, Şairleri ve Eserleri
- Tanzimat Edebiyatı Sanatçılarının Özellikleri
- Tanzimat Dönemi Öğretici Metinler ve Özellikleri
- Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Şiir ve Özellikleri
- Tanzimat Dönemi Edebiyatında Çeviri
- Tanzimat Dönemi Edebiyatında Hikâye ve Roman
- Tanzimat Dönemi Romanları
- Tanzimat Dönemi Türk Tiyatrosu
- Tanzimat Dönemi Tiyatrosu ve Temsilcileri
- Tanzimat Döneminde Mektup
- Tanzimat Dönemi Gazete ve Gazetecilik
- Tanzimat Dönemi Edebi Metinler
- Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı İlkleri
- Tanzimat Edebiyatı İle Servet-i Fünun Edebiyatının Karşılaştırılması
- Batılılaşma Hareketleri: Tanzimat’ın Getirdiği Yenilikler
- Türk Edebiyatında Akımlar