Postmodernizm Edebiyat Kuramı
Postmodernizm Edebiyat Kuramı
Kelime anlamı olarak modernizm sonrası şeklinde ifade edebileceğimiz postmodernizm, aslında modernliğe ve ona dair olan her şeye karşı bir girişimi ifade eder.
• Modernizmin mekanik, madde odaklı, karmaşık sürecini dünyanın sırlarını çözüp ruhunu kaybetme girişimi ile tamamlayan insanoğlu; postmodernizimle modernizmin yıkımlarından kaçmayı hedefler. Fakat modernliğin baskıcı, kontrolcü yüzü yaşamın din ve metafizikle ifade edilemeyeceği bir noktaya gelmesine sebep olmuştur.
• Modernlik içinde maddenin tüketilmiş olması insanları tekrar maddenin ardını aramaya yöneltir. Postmodernizmin temel ateşleyicisi bu arayıştır. Fakat postmodernizm, modernizmin argümanlarını reddetmez. Geçmişte yaşanan her tecrübeyi bir kartopu gibi bünyesine dâhil ederek büyür.
• Postmodernizm bu bağlamda çoğulcudur. Nasreddin Hoca’nın “Sen de haklısın” fıkrasında olduğu gibi tüm farklı görüşlere açık kapı bırakır. Çoğulculuk bu manada postmodernizmin içindeki karmaşanın nedenlerinden biridir.
• Postmodernizm, mimari, resim, müzik gibi birçok alanda şartlara göre kendini yenileyebilen sınırları belirsiz bir anlayış olarak devam etmektedir.
• Postmodern Romanlarda özellikle gerçek ve kurgu arasındaki çizgi belirsizleşir. Romancı okuyucusunu metnin içine davet eder.
• Postmodernizmde “oyun” kavramı önemli bir yer tutar. Yazma eylemi, yaşam, okuma eylemi sanallaştırılır ve oyunlaştırılır.
• Modernizmin objektif tutumu yerine, tarihe, dine ve ideolojiye geri dönüş görülür. Yazarlar taraflarını belli etmekten kaçınmazlar. Fakat bu taraftarlık fanatiklik değildir. Oyunun bir parçası olarak kabul edilir. Romanlarda tarih bir değerler manzumesi olarak değil nostaljik ve egzotik bir özlem tablosunu tamamlamak üzere kullanılır.
• Edebi eserlerin piyasa ile uzlaşımı, onların ticari bir meta olarak algılanmasına neden olmuştur. Bu yüzden postmodern romancılar, iyi satış rakamları için televizyon, reklam, görsel gibi tüm olanaklardan faydalanırlar.
• Postmodern romanlarda gizem ve farklılık yaratılması için dil oyunlarına sıklıkla başvurulur.
• Bütünlüklü bir zihin tasavvurunun sonucu olmadığından postmodern sanat ürünleri, parçalı, kopuk, bağlantısız özellikler gösterir.
1) Postmodernizm, modernizme, “akıl” ile her şeyi çözümlemeye çalışan tavra, manevi değerleri reddeden anlayışına karşı çıkar.
2) Postmodernizm arayış sürecidir.
3) Postmodernizm, klasik roman kurgusunu altüst eder. Kuralsızlık bu edebiyatın temel özelliğidir.
4) Türler-arası, metinler-arası ilişkiler postmodernizmin temel özelliğidir.
5) Romanda mizah ve ironi vardır. Postmodern yazar, modern dünyanın olumsuzlukları, yanlışlıkları ve karmaşası karşısında karamsar bir tavır değil, onu belli ölçüde kabullenen, ciddiye almayan ve onunla alay eden bir tavır sergiler.
6) Üstkurmaca da postmodern romanın özelliklerindedir. Ayrıca roman içinde roman da üst-kurmacanın özelliğidir.
7) Çoğulculuk da postmodernizmin temel özelliğidir.
8) Romanda bilinç akımı tekniği vardır. Tamamlanmamış, kesik kesik ifadeler modern insanın zihinsel karmaşasını yansıtır.
9) Postmodern romanda dil, ilkesiz, gelişigüzel, ama çarpıcı birliktelikler yaratmalıdır. Bunun için postmodernistler, gelenekleşmiş tür, şekil, anlatım tarzları ve dilin kullanış biçimlerini reddederler.
10) Postmodernizmde dilin, edebiyatın bir oyun olduğu düşüncesi vardır. Dille olabildiğince oynamak, hayatı değil, oyunu verebilmek amacı vardır.
❖ Roland Barthes
❖ Alain Robbe-Grillet
