Türk Dili ve Edebiyatı Derslerinde Ölçme ve Değerlendirme

Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğrencilere Türk edebiyatına ve türlere ait bilgiler verilmekte; okuma, yazma ve sözlü iletişim becerileri kazandırılmaya çalışılmaktadır. Yapılan çalışmalar sırasında öğrencilerin istenilen bilgi ve becerilere sahip olup olmadıklarının ya da ne ölçüde sahip olduklarının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu noktada eğitimin ayrılmaz bir parçası olan ölçme ve değerlendirme uygulamalarından yararlanılmalıdır.

Türk Dili ve Edebiyatı dersinde, eğitim-öğretim süreçlerinde üç tür ölçme ve değerlendirme yapılır: tanılayıcı, biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirme.

Tanılayıcı değerlendirmede, öğrencilerin hedeflenen becerileri kazanmak için ön koşul niteliğindeki bilgi ve becerilere ne düzeyde sahip olduğu belirlenir. Elde edilen bilgiler öğrenme-öğretme sürecini planlamada kullanılır. Tanılayıcı değerlendirme “Okuma Çalışmaları”nda “Hazırlık”, “Yazma Çalışmaları”nda “Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma” ve “Sözlü İletişim Çalışmaları”nda “Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Tanıma” aşamalarında gerçekleştirilir.

Biçimlendirici değerlendirmede, öğrencilerin öğrendiklerini beceriye dönüştürme düzeyleri belirlenir. Bu değerlendirme, öğretme süreci devam ederken ve ünite sonlarında yapılır. Elde edilen bilgilerden hareketle gerekirse ek öğretim uygulamaları planlanır. Süreç içinde yapılan bu değerlendirme, öğrenme düzeyini arttırıcı bir role sahiptir, not verme amaçlı kullanılmaz. Türk Dili ve Edebiyatı dersinde biçimlendirici değerlendirme; “Metni Anlama ve Çözümleme” ve “Eleştirel Okuma” çalışmalarında sorular ve etkinliklerle; “Yazma Sürecini Uygulama” ve “Sözlü İletişim Uygulamaları” aşamasında öğrencilere yönelik geri bildirimler ve değerlendirmelerle gerçekleştirilir.

Yazdıkları metinlerle ilgili geri bildirim verilmesi öğrencilerin yazma başarısını arttırmada önemli bir etkendir. Yazma çalışmalarında geri bildirim verilirken aşağıdaki hususlara dikkat edilir:

• Yazma eğitiminde geri bildirim verilirken düşünce akışı, tutarlılığı, organizasyonu gibi metnin büyük yapısını ilgilendiren konulara öncelik verilir. Daha sonra anlatım bozuklukları, kelime tercihleri gibi hususlar ile yazım, noktalama, okunaklılık, sayfa yapısı gibi mekanik unsurlara ilişkin düzeltmelere yönelik geri bildirimler verilir.

• Öğretmenin her öğrenciye ayrı ayrı geri bildirim vermesi mümkün olmayabilir. Bu durumda öğretmenin belirgin hataları içeren metinleri öğrencilerle birlikte değerlendirerek geri bildirim vermesi öğrencilerin ortak hatalarını görmeleri açısından yararlı ve zaman kazandırıcı bir yöntemdir.

• Öğretmen, öğrencilere bir yazının nasıl değerlendirileceği hususunda bilgiler verir. Öğrenciler zaman zaman akran geri bildirimi yoluyla birbirlerinin metinlerini değerlendirir.

Düzey belirleyici değerlendirme ise öğrencilerin dersle ilgili bilgi, beceri, tutum gibi özelliklere ne düzeyde sahip olduğunu ortaya koymak; bir anlamda başarı düzeylerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilir. Türk Dili ve Edebiyatı dersinde çok yönlü bilgi ve becerilerin kazandırılması, farklı ölçme ve değerlendirme yöntemlerini bir arada kullanmayı gerekli kılmaktadır. Bu yöntemler geleneksel yaklaşım ve performansa dayalı ölçme ve değerlendirme yaklaşımları olmak üzere iki başlık altında toplanabilir. Geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımı açık uçlu, kısa cevaplı, doğru-yanlış vb. madde türlerinden oluşan araçları kapsamaktadır. Performansa dayalı ölçme ve değerlendirme yaklaşımı ise performans değerlendirme, ürün dosyası değerlendirme, öz ve akran değerlendirme vb. ölçme tekniklerini ve bu teknikler kapsamındaki ölçme araçlarını (dereceleme ve puanlama ölçekleri vb.) içermektedir.

Programda ders işleme süreci; okuma, yazma ve sözlü iletişim başlıkları altında yürütülmektedir. Ölçme ve değerlendirmede bu sürece dikkat edilmiş, her bir beceri alanı için farklı ölçme yöntemleri belirlenmiştir.

Okuma çalışmalarına yönelik ölçme ve değerlendirme açık uçlu sorulardan oluşan yazılı sınavlarla gerçekleştirilmedir. Bu sınavlardaki soruların derste öğrenilen bilgilerden yararlanılarak metni çözümlemeye yönelik hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Sınavlarda sorulacak dil bilgisi soruları, dil bilgisi unsurlarının metindeki işlevlerini belirlemeye yönelik olmalıdır.

Türk Dili ve Edebiyatı dersinde her dönem öğrencilere en az bir kitap okutulur. Bu kitap, sınıf içi değerlendirmenin yanında dönem içindeki sınavlardan birindeki soru/sorularla da değerlendirilir.

Okuma çalışmalarına yönelik olarak öğretmen tarafından hazırlanan yazılı sınavlarda açık uçlu sorulara ağırlık verilmeli, test tekniği dönemde en fazla bie kez kullanılmalıdır. Yazılı sınavlarda metni anlama, çözümleme ve eleştirel okumaya yönelik sorulara ağırlık verilir, bunun yanında gerektiğinde dil bilgisi, edebiyat bilgileri ve okunan kitapla ilgili sorulara da yer verilir.

Yazma becerisi; öğrencilerin yazdıkları yazılardan oluşan ürün dosyası, yazma sürecindeki aşamalara katılması, ürettiği metni geri bildirimler doğrultusunda geliştirmesi dikkate alınarak değerlendirilir. Her dönemde bir performans notu öğrencinin ders içinde ve ders dışında ürettiği metinlerle oluşturduğu ürün dosyası değerlendirilerek verilir. Ürün dosyası önceden hazırlanan ölçütlere dayalı olarak değerlendirilir. Değerlendirmenin amacına ulaşabilmesi için değerlendirme ölçütleri öğrencilerle paylaşılır, performansları hakkında onlara geri bildirim verilir. Değerlendirmelerde kontrol listeleri, derecelendirme (likert) ölçekleri, dereceli puanlama anahtarı vb. kullanılabilir.

Sözlü anlatım becerileri öğrencinin dönem içinde yaptığı hazırlıklı konuşma, kısa oyun canlandırma, şiir dinletisi sunma vb. etkinlikler ve derse katılımı, derste söz alması ve ders içi etkinliklerde konuşulanları dinlemesi dikkate alınarak değerlendirilir. Her dönemde bir performans notu, sayılan hususlar dikkate alınarak verilir. Öğrencilerin konuşma performansları gözlem formu, kontrol listesi, derecelendirme (likert) ölçeği, dereceli puanlama anahtarı vb. kullanılarak değerlendirir.

Türk Dili ve Edebiyatı ders kitabında her ünitenin sonunda o ünitede kazandırılması amaçlanan bilgi ve becerileri değerlendirmeye yönelik olarak “Ünite Değerlendirme Çalışmaları”na yer verilir.

Kaynak: Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı

• Ayrıca bakınız ⇒ 2023-2024 Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Ortak Yazılı Sınavlar
• İndir ⇒ TDE-Konusma-Sinavi_Olcegi.docx (4641 indirme )
• İndir ⇒ TDE-Sinav-Degerlendirme-Olcegi-2.xlsx (983 indirme )