Gökyüzü Herkesindir (kitap) – Zülfü Livaneli

Zülfü Livaneli‘nin 2020 yılında yayımlanan “Gökyüzü Herkesindir” adlı eseri, onun müzik, edebiyat ve siyaset alanlarındaki derinliğini bir araya getiren önemli bir yapıttır. Hem bir şiir kitabı hem de bir albüm olarak farklı formatlarda dinleyici ve okuyucuyla buluşmuştur.

Genel Bakış ve Temalar:

“Gökyüzü Herkesindir”, Livaneli’nin toplumsal duyarlılığını, insan sevgisini, umudu ve zaman zaman hüzünlerini yansıtan şiirlerini ve şarkı sözlerini bir araya getirir. Eserin temelinde bireysel olanla toplumsal olanın iç içe geçtiği bir dünya görüşü yatar. Bu, Livaneli’nin eserlerinde sıkça rastlanan bir özelliktir.

Kitabın ismi, “Gökyüzü herkesindir” dizesinden gelir ve bu dize, eserin ana mesajını özetler niteliktedir. Bu ifade, özgürlük, eşitlik, paylaşılan değerler ve aidiyet duygusu gibi evrensel temalara gönderme yapar. Gökyüzü, herkese açık, sınırı olmayan bir alan olarak metaforik bir anlam taşır.

Eserin öne çıkan temaları şunlardır:

• Umut ve Direniş: Zor zamanlarda bile umudun kaybedilmemesi gerektiği vurgusu sıkça hissedilir. “Bir gün çok bunalırsan, denizin dibinde yosunlara takılmış gibi soluksuz, sakın unutma gökyüzüne bakmayı, gökyüzü senindir, gökyüzü
  herkesindir” dizeleri bu umudu en güçlü şekilde dile getirir.
• İnsanlık Durumu: Aşk, özlem, yalnızlık, ölüm gibi insanlık hallerini ele alan şiirler ve şarkı sözleri bulunur. Bu şiirler, okuyucunun/dinleyicinin kendi iç dünyasında bir yankı bulmasını sağlar.
• Doğa ve Yaşam: Doğa imgeleri ve yaşamın döngüselliği eserlerde yer yer kendini gösterir. Ağaçlar, yosunlar, kuşlar gibi unsurlar, doğayla iç içe bir yaşamın önemini vurgular.
• Toplumsal Eleştiri ve Adalet Arayışı: Livaneli’nin politik kimliği ve toplumsal sorunlara olan duyarlılığı, bazı eserlerinde doğrudan veya dolaylı olarak kendini gösterir. Haksızlıklara karşı duruş, eşitlik ve adalet özlemi işlenir.
• Aidiyet ve Yurt Sevgisi: Türkiye’nin coğrafi ve kültürel zenginliklerine yapılan göndermeler, bir aidiyet ve yurt sevgisi temasını da beraberinde getirir.
• Geçmiş ve Bellek: Bazı şiirlerde geçmişe dönük anılar, kişisel veya toplumsal belleğin izleri takip edilebilir.

Edebi ve Sanatsal Özellikler:

• Sade ve Anlaşılır Dil: Livaneli, karmaşık edebi söylemlerden ziyade sade ve anlaşılır bir dil kullanır. Bu, eserlerinin geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Şiirlerinde doğal bir akıcılık ve samimiyet bulunur.
• Müzikle Bütünleşme: “Gökyüzü Herkesindir” albüm olarak da bilindiği için, kitaptaki birçok şiir bestelenmiş şarkı sözleridir. Bu durum, şiirlerin ritim ve melodiyle nasıl birleştiğini görme fırsatı sunar. Livaneli’nin besteci kimliği, şiirlerine ayrı bir müzikalite katmıştır.
• Abidin Dino‘nun Desenleri: Kitabın önemli bir özelliği, Abidin Dino’nun desenleriyle bütünleştirilmiş olmasıdır. Dino’nun sanatsal yorumları, şiirlere görsel bir derinlik katar ve okuyucunun algısını zenginleştirir. Nâzım Hikmet’in “Sen mutluluğun resmini yapabilir misin?” sorusuna atıfta bulunarak, Dino’nun bu şiirlerle olan etkileşimi dikkat çekicidir.
• Duygusallık ve İçtenlik: Livaneli’nin şiirleri derin bir duygusallık ve içtenlik barındırır. Okuyucuyla/dinleyiciyle samimi bir bağ kurar.

Eleştirel Yaklaşımlar:

“Gökyüzü Herkesindir” ve genel olarak Livaneli’nin edebi eserleri hakkında yapılan eleştiriler genellikle şu noktalarda yoğunlaşır:

• Evrensellik ve Yerellik: Livaneli’nin eserlerinde hem yerel motifler hem de evrensel insani değerler bir arada işlenir. Bu, onun sanatının farklı kültürlerden insanlara hitap etmesini sağlar.
• Toplumsal Etki: Özellikle şarkı olarak geniş kitlelere ulaşan şiirleri, toplumsal olaylara ve duygulara tercüman olma özelliğine sahiptir. “Gökyüzü Herkesindir” dizesi, Türkiye’de bir kuşaktan kuşağa aktarılan bir ifade haline gelmiştir.
• Sadelik ve Derinlik: Bazı eleştirmenler Livaneli’nin dilinin sadeliğini bir güç olarak görürken, bazıları derinlikten yoksun bulabilir. Ancak genellikle bu sadeliğin, mesajı doğrudan ve etkili bir şekilde iletmek için kullanıldığı kabul edilir.
• Yaşam ve Ölüm Teması: Kitapta ölüm temasına da sıkça yer verilmesi, bazı yorumcular tarafından “veda ediyor” izlenimi olarak değerlendirilmiştir. Ancak bu durum, yaşamın ve insanlık halinin kaçınılmaz bir parçası olarak da görülebilir.

Sonuç olarak, Zülfü Livaneli’nin “Gökyüzü Herkesindir” adlı eseri, onun çok yönlü sanatçı kişiliğinin bir yansımasıdır. Şiirleri ve şarkı sözleriyle umudu, insanlığı, doğayı ve toplumsal duyarlılıkları işlerken, sade ve içten diliyle geniş kitlelere ulaşmayı başarmıştır. Abidin Dino’nun desenleriyle de zenginleşen bu eser, Livaneli’nin edebi mirasında önemli bir yer tutmaktadır.