Bağlama, Ünlem, Aitlik, Unvan, Sayı Grupları ve Özellikleri

• Bağlama Kelime Grubu
• Aitlik Kelime Grubu
• Unvan Kelime Grubu
• Ünlem Kelime Grubu
• Sayı Kelime Grubu

BAĞLAMA GRUBU

Bağlama edatları (bağlaç) ile birbirine bağlanmış iki veya daha fazla isim unsurundan meydana gelmiş kelime gruplarıdır.

“ve, veya, veyahut, ya da, yahut, ama, fakat, ancak, dE…..dE, gerek….gerek(se), ha……..ha, hem, hem de, hem…..hem (de), ile, ilâ, ister…..ister(se), kâh……….kâh, lâkin, ne……ne (de), ya….ya (da), değil.”

» Bağlama grubunda her unsur kendi vurgusunu taşır.

» Bağlama grupları cümlede ve kelime grubunda isim, sıfat ve zarf olarak kullanılır.

» Bağlama edatı (bağlaç), isim unsurlarının arasında bulunur. İsimler, grubun kuruluşuna eşit olarak katılırlar.

• Kırmızı ve Siyah,
• babalarla oğulları,
• olmak veya olmamak,
• olmak ya da olmamak,
• Ayaşlı ve Kiracıları,
• üç ilâ beş,
• çalışkan fakat şanssız,
• para değil mutluluk,
• güzel ama vefasız,
• ne sevinç ne üzüntü,
• ne mendil ne de bir kol,
• eli de ayağı da,
• ne yer ne yâr;
• hem annem, hem babam, hem de kardeşim
• zengin mi fakir mi;
• ya bunu, ya. şunu,  ya da onu…

» İçinde ikiden fazla isim bulunan bağlama gruplarında “ve” bağlacı son iki ismin arasında yer alır.

• Okumak, anlamak ve uygulamak
• Ufak tefek, sinirli ve inatçı
• Dağ, deniz ve ova…

» Bu grupta isim unsuru, kelime grubu olabilir.

• Hicranla ağaran bu saçlar değil, sevgisiz kalan kalp ihtiyarlarmış
• Ne gülen, ne el sallayan, ne de bir çift lâf eden oldu.
• İçeri girmek ve annesinin niçin kovulduğunu sormak istedi.
• Gelenekler, arkasından başkaları geldiği için ve kendilerine ihtiyaç kalmadığı için giderler. (Beş Şehir)

AİTLİK GRUBU

-ki aitlik ekiyle yapılan bu grup, cümlede zamir veya sıfat görevinde bulunur:

• çalışkan öğrencininki,
• sizinki,
• tarihten önceki,
• üniversite ile çarşı arasında gidip gelen dolmuşlardaki vb.

UNVAN GRUBU

Unvan grubu: bir şahıs ismiyle, bir unvan veya akrabalık isminden meydana gelen kelime gruplarıdır.

• Bilge Kağan,
• Bayındır Han,
• Osman Gazi,
• Mehlika Sultan,
• Hasan Paşa,
• Ali Bey,
• Ahmet amca,
• Şinasi Efendi,
• Kemal Ağa,
• Nigâr Hanım…

» Şahıs ismi başta, unvan ve akrabalık ismi sonda bulunur.
» İki unsur eksiz birleşir.
» Şahıs ismi birleşik isim olabilir.

• Mehmet Âkif Bey,
• Halide Nusret Hanımefendi,
• Kâzım Karabekir Paşa…

» Bu grup, cümlede ve kelime gruplarında isim olarak kullanılır.

• Zafer yolunda unutamayacağım yüzlerden biri, Hatice Nine’nin yüzüdür.
• Perviz Efendi cevap vermedi.

» Grubun vurgusu birinci unsur üzerindedir.

» Birinci unsuru unvan veya akrabalık ismi olan;

• Sultan Süleyman, Şah İsmail, Doktor Ömer, Profesör Muharrem Ergin, Bay Mustafa, Prens Sebahattin, Mareşal Fevzi Çakmak, Şair Eşref, Onbaşı Mehmet, Öğretmen Salih…

gibi tamlamalar unvan grubu değil birleşik isimdir.

ÜNLEM GRUBU

Bir ünlemle bir isim unsurundan oluşan kelime gruplarıdır.

• Ey Türk gençliği!

Ünlem başta, isim unsuru sonda bulunur. Vurgu ünlem üzerindedir.

• a canım!
• be kardeşim!
• bre yalan dünya!
• hey çocuklar!

İsim unsuru, bir kelime grubu olabilir.

• Ey hanların gönlümü sızlatan duvarları!
  Ey garip çizgilerle dolu han duvarları
• Ey Türk istikbalinin evlâdı!
• A benim keleş oğlum!
• Ey mavi göklerin kızıl ve beyaz süsü!
• Ey âlemi donatan ışık, toprağa can verev el!

» Cümle kuruluşuna katılmayan bu grup hitaplarda kullanılır.

• Hey Sakarya, kim demiş suya vurulmaz perçin?
• İlâhî bir kudretin, ebedî bir feyzin var, ey Türk!
• Ey tatlı ve ulvî gece, yıllarca devam et.

“Ey sevgi dalımda ilk açan tomurcuk,
Kanımın akışını yenileştiren damar,
Gül rengi ışıkları sevda dolu akşamlar,
İçime yeni bir fecir gibi dolan çocuk.” (Orhan Veli)

SAYI GRUBU

Basamak sistemine göre sıralanmış sayı isimleri topluluğudur. Sayılar sondan başa doğru büyür. Küçük sayı sonda bulunur.

» Genellikle ara sayılar sayı grubudur.

• Bir, beş, on, yüz, bin, milyon              isim
• İki yüz, beş bin, otuz milyon              sıfat tamlaması
• On bir, doksan iki, yüz elli dört         sayı grubu

» Sayı grupları en az iki kelimeden oluşur. İkiden fazla kelime bulunduran sayı gruplarında her unsur kendi içinde bir kelime veya kelime grubudur.

• Yedi / yüz ⇒ sıfat tamlaması
• Yedi yüz / elli  ⇒ sayı grubu
• Yedi yüz / elli iki ⇒ sayı grubu
• Yedi yüz elli iki / bin ⇒ sıfat tamlaması
• Yedi yüz elli iki bin / altı ⇒ sayı grubu
• Yedi yüz elli iki bin / altı yüz ⇒ sayı grubu
• Yedi yüz elli iki bin / altı yüz / on dört ⇒ sayı grubu

» Sayı grubunun sıfat tamlamasından farkı:

1. Sayı grubunda en küçük sayı sonda bulunur:

• on / altı
• elli iki bin / dört yüz / kırk iki

2. Sıfat tamlamasında ilk sayı ismi sondaki sayı isminin adedini gösterir:

• Elli / bin
• beş / yüz
• beş yüz / milyon

» Sayı grupları cümlede isim ve sıfat olarak kullanılır.

• Yaptığı sarayların adedi kırk iki idi.
• Kalede yüz elli asker kalmıştı.

» Bütün sayı isimleri birbirinden ayrı yazılır. Ancak senet vb. evraklarda araya rakam sığdırılmasın diye bitişik yazılabilir.

» Grubun vurgusu küçük sayı ismindedir.

KELİME (SÖZCÜK) GRUPLARI

» Kelime (Sözcük Grupları)

1. İsim Tamlamaları
2. Sıfat Tamlaması
3. İsim – Fiil Grubu
4. Sıfat – Fiil Grubu
5. Zarf – Fiil Grubu
6. İkilemeler (Tekrar Grubu)
7. Edat Grubu
8. Bağlama, Aitlik, Unvan, Ünlem, Sayı Grupları
9. Kısaltma Grupları
10. Birleşik İsim