İkilemeler: İkileme (Tekrar) Grupları, Özellikleri, Örnekleri

İkileme (Tekrar) Grubu Nedir?

İkilemeler, bir nesneyi veya hareketi karşılamak için eş görevli iki kelimenin meydana getirdiği kelime grubudur.

Grupta her unsur kendi vurgusunu taşır; kelimeler arasına virgül konmaz.

• Eğri büğrü, çoluk çocuk, er geç, senli benli, ezildi büzüldü, delidolu,
• Vah vah, oh oh, fısıl fısıl, şırıl şırıl, zıp zıp, yavaş yavaş, sabah sabah,
• Baka baka, gide gele, olmaz olmaz, bitmez tükenmez, demet demet, öbek öbek…

İkilemelerin yapılış şekillerine göre çeşitleri:

1) Aynı kelimenin tekrarı

• yavaş yavaş, koşa koşa, ılık ılık, koca koca…

2) Yakın veya eş anlamlı kelimeler

• doğru dürüst, kılık kıyafet, dayalı döşeli, güle oynaya…

3) Zıt anlamlı kelimeler

• bata çıka, irili ufaklı, ölüm kalım, dosta düşmana…

4) Biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle oluşabilir.

• ufak tefek, yırtık pırtık, tek tük, eski püskü, eğri büğrü …

5) İki kelimesi de anlamsız sözcüklerle oluşabilir.

• ıvır zıvır, abur cubur, kem küm, eciş bücüş, süklüm püklüm, abuk sabuk …

6) Yansıma kelimelerden oluşabilir.

• Zır zır, bıcır bıcır, cızır cızır, gürül gürül. ..

7) Biri olumlu biri olumsuz kelimelerden oluşabilir.

• canlı cansız, gider gitmez, olur olmaz, bilir bilmez …

8) İkilemeler sayı bildiren kelimelerle de kurulabilir.

• Üç dört yaşlarındaki bir çocukla geldi.
• Sınıfta on beş yirmi kişi vardı.

İkilemelerin Biçim, Anlam ve Görev Özellikleri

* Tekrarlar anlamı kuvvetlendirir; nesneye ve harekete çokluk, süreklilik ve beraberlik, çabukluk, kesinlik, yaklaşıklık, pekiştirme anlamları katar.

• İşe başlar başlamaz sigortalı olacaksın. (çabukluk)
• Eninde sonunda kazanacağım ben bu sınavı. (kesinlik)
• Aşağı yukarı beş yaşındaydım o zamanlar. (yaklaşıklık)
• Güzel mi güzel bir kızcağızdı. (pekiştirme)
• Mini mini çocuklar bahçede oynuyorlardı. (pekiştirme)
• Diyar diyar dolaştım. (çokluk)
• Yaza yaza usandı. (sürerlilik)
• İyi kötü bir şeyler yaptı. (yaklaşıklık)

* Grubu oluşturan kelimeler çekim eklerini alabilir.

• evi barkı,
• evini barkını,
• sağa sola,
• işinde gücünde,
• varını yoğunu,
• dereden tepeden…

 * Çoğunda kelimelerin yeri değiştirilemez, kalıplaşmıştır.

• eğri büğrü > büğrü eğri

* İkilemelerin arasına “mı, mi, mu, mü” soru edatı girerek pekiştirme güçlendirilir.

• güzel mi güzel, genç mi genç, akıllı mı akıllı …

* İkilemeler tamlama biçiminde oluşabilir.

• yıllar yılı, güzeller güzeli, iyinin iyisi, annelerin annesi …

* İkilemelerin arasında bağlaç bulunabilir.

• olsa da olmasa da, dövdü de dövdü, cimri de cimri …

* İkiden fazla kelimeden oluşabilirler.

• inim inim inlemek, homur homur homurdanmak, gür gür gürlemek, gümbür gümbür gümbürdemek, tir tir titremek …

* İkilemeler cümle içinde özne, tümleç ve yüklem görevlerinde bulunabilirler.

İkilemeler her zaman öbek halinde görev yaparlar. Yani, biri bir öge diğeri başka bir öge olmaz.

• Pırıl pırıl bir delikanlı ihtiyara yerini verdi. (özne)
• Pılı pırtıyı toparlayıp valizine yerleştirdi. (nesne)
• Aşağı yukarı on yıldır görüşmüyorduk. (zarf tümleci)
• Etli butlu bir kadına yol gösteriyordu. (dolaylı tümleç)
• Yağan kar ince mi inceydi. (yüklem)

* İkilemelerin arasında hiçbir noktalama işareti kullanılmaz, kullanılmışsa ikileme yoktur.

• Uzun, kısadan daha esmerdi. (İkileme yoktur.)

* Tekrar grupları, cümlede ve kelime gruplarında isim, sıfat ve zarf olarak kullanılır.

• Sürü sürü kargalar, hisarın üstünden uçarken acı acı bağırıyordu. (sıfat-zarf)
• Kahve mahve yapmam sana ben. (isim)
• Dişi aslan bu mini miniyi kendi yavruları arasında görünce, onu da doğurduğunu sandı. (isim)
• Yorgun argın dönüyorum her akşam eve. (zarf)
• Çamurlara bata çıka yürüdü. (zarf)
• Havuzda su şırıl şırıldır.(isim)
• Sevdiklerim göçüp gidiyorlar birer birer. (zarf)
• Takınsan kanat manat (isim)
  Kuş muş olsam seğirtsem (isim)
• Maviliğin çeşmesi gürül gürül (sıfat)
  Ardından bir ses kopar. Artık durul.
• Dallarda tomurcuk tomurcuk, çiçek çiçek;(isim)
  Boşlukta kuş kuş, böcek böcek;(isim)
  Kovuklarda arı arı, petek petek;(isim)
  Kuytularda menekşe menekşe, çilek çilek;(isim)
  Gül gül, zambak zambaksınız. (Arif Nihat)
• Gök mavi mavi gülümsüyordu. (zarf)
  Yeşil yeşil dallar arasından. (sıfat)

KELİME (SÖZCÜK) GRUPLARI

» Kelime (Sözcük Grupları)

1. İsim Tamlamaları
2. Sıfat Tamlaması
3. İsim – Fiil Grubu
4. Sıfat – Fiil Grubu
5. Zarf – Fiil Grubu
6. İkilemeler (Tekrar Grubu)
7. Edat Grubu
8. Bağlama, Aitlik, Unvan, Ünlem, Sayı Grupları
9. Kısaltma Grupları
10. Birleşik İsim