Anlam Daralması Nedir? Özellikleri, Örnekleri

Bir sözcüğün anlamının bir bölümünü zamanla yitirmesine ya da genel bir anlamdan özel bir anlama düşmesine anlam daralması denir.

Örnekler:

♦ Örneğin, “oğul” sözcüğü eskiden “yavru, çocuk” anlamında hem kız hem de erkek çocuklar için kullanılan bir kelimeyken bugün bu sözcük “sadece erkek çocuklar” için kullanılmaktadır. Dolayısıyla “oğul” sözcüğü anlam daralmasına uğramış bir sözcüktür.

♦ “Tanrı” (Eski Türkçe: teñgri) Eski Türkçede, “mavi, gök, gökyüzü, Tanrı” anlamlarına gelen sözcük, Türklerin İslamiyeti kabul etmesinden sonra sadece “Yaradan” anlamını korumuştur. Diğer anlamları ise unutulmuştur.

♦ “Yemiş” sözcüğü “meyve” anlamında geniş bir anlama sahiptir. Bugün bu sözcük daralarak, özellikle Ege Bölgesi’nde “incir” anlamında kullanılır olmuştur.

♦ “Makine” sözcüğü her türlü araç olarak geniş anlamda kullanılan bir sözcüktür. Bazı yörelerde bu sözcüğün “otobüs” veya “kamyon” yerine kullanılması bu sözcüğün bu yörelerde dar anlamda kullanıldığını gösterir.

♦ “Davar” sözcüğü eskiden “mal, mülk, eşya” anlamında kullanılan bir sözcükken bugün bu sözcüğün “koyun, keçi” anlamında kullanılması anlamda daralmaya başka bir örnektir. Aynı şekilde “mal” sözcüğü de “mülk, sahip olunan eşya” anlamında kullanılırken bazı bölgelerde “büyükbaş hayvan” anlamında kullanılarak daralmaya uğramıştır.

♦ “Hayvan” sözcüğü “insanları da içine alan canlı” anlamında kullanılmışken bu sözcük daha sonra sadece “kedi, köpek gibi canlıları” ifade eden dar bir anlamda kullanılır olmuştur.

♦ “Geyik” günümüzde “geyikgillerden erkeklerinin başında uzun ve çatallı boynuzları olan memeli hayvan” anlamıyla kullanılmaktadır. Oysa bu sözcük Eski Türkçe dönemi metinlerinde “yabani hayvan” anlamına da gelmektedir.

♦ “Erik” sözcüğü, şeftali, kayısı, zerdali anlamını içerirken, sonradan sadece bir tür meyve için kullanılarak anlam daralmasına uğramıştır.

Ayrıca bakınız:

Kelime (Sözcük) Bilgisi

A. Anlam Bakımından Sözcükler

B. Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri