Dolaylama Nedir? Dolaylamanın Özellikleri, Dolaylama Örnekleri

Dolaylama: Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramın birden fazla sözcükle, genellikle isim tamlaması veya sıfat tamlaması şeklinde anlatılmasıdır.

Dolaylama; Ad aktarması, deyim aktarması, istiare yoluyla yapılır.

• file bekçisi (kaleci)
• yavru vatan (Kıbrıs)
• bacasız sanayi (turizm)
• beyaz cam (televizyon)
• tahta at (tabut)
• ölüm meleği (Azrail)
• derya kuzusu (balık)
• meşin yuvarlak (top)
• beyaz altın (pamuk)
• ormanlar kralı (arslan)
• ulu önder, büyük kurtarıcı (Atatürk)
• evin direği (baba)
• sanat güneşi (Zeki Müren)
• beyaz perde (sinema) …

Örnek Soru-1 (1983-ÖYS)

“Bir tek kelimeyle belirtilebilecek bir kavramı, birden çok kelimeyle anlatmaya ‘dolaylama‘ denir.”

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, dolaylama yoktur?

A) Anadolu’da bağ kütüğüne, “omca” denir.
B) Yavru vatandan yapılan ihracatta önemli artışlar oldu.
C) Ormanların kralı, şimdi bir kafeste tutsaktır.
D) Balıkçı, “Derya kuzuları!” diye bağırıyordu.
E) Büyük kurtarıcı, Anadolu’da yeni bir devlet yarattı.

Cevap: A

Örnek Soru-2

I. Dedesini ince hastalıktan kaybetmişler.
II. Haziran sıcağına rağmen biz üşüyorduk.
III. Genç file bekçisi dünkü maçta sakatlandı.
IV. Evin duvarlarında sıcak renkler kullanılmış.
V. Doğru söyleyenin tepesi delik olur, derler.

Numaralı cümlelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Dolaylama
B) Güzel adlandırma
C) Tezat
D) Duyu aktarması
E) Tariz

Cevap: E

Açıklama:

I. Dedesini ince hastalıktan kaybetmişler. (Güzel adlandırma)
II. Haziran sıcağına rağmen biz üşüyorduk. (Tezat)
III. Genç file bekçisi dünkü maçta sakatlandı. (Dolaylama)
IV. Evin duvarlarında sıcak renkler kullanılmış. (Duyu aktarması)
V. Doğru söyleyenin tepesi delik olur, derler.

Örnek Soru-3

I. Caddeden acı bir fren sesi duyuldu.
II. Görme engelliler için yürüyüş yolları yapıldı.
III. Bir sempozyuma katılmak için Amerika’ya gitti.
IV. Böyle güzel sözler duyunca yüzü kızardı.
V. Usta kalemle dergimiz için söyleşi yaptık.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede duyular arası aktarım yapılmıştır.
B) II. cümlede güzel adlandırmaya başvurulmuştur.
C) III. cümlede ad aktarmasına yer verilmiştir.
D) IV. cümlede kinayeye örnek vardır.
E) V. cümlede dolaylamaya yer verilmiştir

Cevap: E