“Marifet iltifata tâbidir, müşterisiz meta zâyidir. İltifatsız mal zâyidir.”

“Marifet iltifata tâbidir,
müşterisiz meta zâyidir.
İltifatsız mal zâyidir.”

Kişilerin başarıları takdir edildiği ve karşılığı verildiği müddetçe daha iyi sonuçlar elde edilir ve başarıların devamı sağlanır.

Çok kaliteli bir mal üreten kişi, eğer o mala alıcı bulamıyorsa başarısının bir anlamı yoktur. Kişilerin yararına kullanılmayan başarılar devamlı olamaz.

Beceri ve başarıları ödüllendirmek gerektiğini vurgulamak üzere söylenir.

Detaylı Açıklama:

“Marifet iltifata tabidir” şu demektir: Yetenek, emek ve güzel iş; görülür, takdir edilir ve desteklenirse gelişir ve sürer. Değer verilmezse heves söner, üretim azalır.

• Marifet: ustalık, beceri, ortaya konan iyi iş.
• İltifat: takdir, övgü, hakkaniyetli değer verme (yalakalık değil).
• Tâbidir: ona bağlıdır, onunla güçlenir.

Söz, çoğu zaman “Müşterisiz meta zayidir” mısrasıyla birlikte anılır; yani alıcısı olmayan mal nasıl elde kalırsa, takdir görmeyen meziyet de zamanla körelir. (Atfı farklı isimlere yapılır; ortak fikir budur.)

Günlük hayattan örnekler

• Öğrencinin başarısı fark edilince motivasyonu artar.
• İşte emeği görünür ve takdir edilen çalışan daha üretken olur.
• Sanatçının eseri ilgi buldukça yeni eserler doğar.
• Gönüllü çalışmalar, küçük ama samimi teşekkürlerle çarpan etkisi kazanır.

Yanlış anlaşılan yönü

• Söz, yalakalığı meşrulaştırmaz; “iltifat”ın esası âdil ve somut takdirdir.
• “İç motivasyon yeter” denebilir; doğru, ama sosyal takdir emeğin görünürlüğünü ve sürekliliğini artırır.

Pratik çıkarımlar

• Takdir verirken: zamanında, somut ve adil olun (“Sunumunda veriyi sadeleştirmen kararı netleştirdi” gibi).
• Takdir ararken: emeğinizi görünür kılın, geri bildirim isteyin, sonuçları paylaşın.
• Kurumlar için: takdiri süreçlere bağlayın (şeffaf ödüller, teşekkür kültürü, mentorluk).

Özetle, bu söz insanın değer gördüğünde çoğalan üretim gücünü anlatır: Marifet, iltifatla filizlenir; ilgisizlikle solar.

Marifet görülüp takdir edilmez ise;

• Motivasyon düşer: “Yapsam da fark edilmiyor” duygusu hevesi kırar.
• Yetenek körelir: Pratik ve geri bildirim olmayınca ustalık gelişmez, hatta geriler.
• Yenilikçilik azalır: Risk almaya, yeni fikir denemeye isteksizlik doğar.
• Tükenmişlik artar: Sürekli çaba + sıfır takdir → yorgunluk, duygusal uzaklaşma.
• Aidiyet zayıflar: Kişi ekipten/kurumdan kopar, katkısını minimuma indirir.
• Fırsatlar kaçar: Görünürlük olmayınca terfi, proje ve iş teklifleri başkalarına gider.
• Öz-değer sarsılır: “Ben mi yetersizim?” düşüncesi özgüveni ve performansı etkiler.
• Nitelik israfı olur: Toplum/kurum, doğru kişiyi doğru işe yerleştiremez.

İç motivasyonu güçlü olanlar bir süre daha üretmeye devam edebilir; yine de adil ve zamanında takdir, hem bireyin hem işin sürdürülebilirliği için kritik destek sağlar.