Mehmet Eroğlu Kimdir?
Mehmet Eroğlu Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri
Mehmet Eroğlu (D: 2 Ağustos 1948, İzmir/Karşıyaka) Yazar.
Mehmet Eroğlu’nun Hayatı
- Mehmet Eroğlu, 2 Ağustos 1948 tarihinde İzmir’in Karşıyaka ilçesinde doğmuştur.
- Babası Faik Eroğlu edebiyat öğretmenidir; bu durum, yazarın çocukluk ve gençlik yıllarında edebiyatla erken tanışmasına imkân sağlamıştır.
- İlköğretimini Uşak, Edremit ve İzmir gibi farklı şehirlerde tamamlamış; 1960 yılında İzmir Karşıyaka’daki Ankara İlkokulu’ndan mezun olmuştur.
- Liseyi yatılı olarak geçirmiştir: İzmir Maarif Koleji’nde (şimdiki adıyla Bornova Anadolu Lisesi) 7 yıl eğitim görmüş ve 1967’de mezun olmuştur.
- Aynı yıl, yani 1967’de, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü’ne girmiştir; 1971’de bu bölümden mezun olmuştur.
- Öğrencilik yıllarında aktif bir şekilde yer almış; öğrenci derneği başkanlığı vb. görevleri üstlenmiştir.
- Mezuniyeti ile birlikte 12 Mart 1971 darbesini takip eden süreçte, sıkıyönetim mahkemeleri tarafından soruşturmaya uğramış, “Dev-Genç Davası” kapsamında yargılanmıştır.
- 1974’te genel af ile mahkûmiyeti ortadan kalkmış, mühendislik hayatı ve yazarlık süreci burada yeniden başlamıştır.
- Mühendislik mesleğini bir süre sürdürmüş; ancak esas olarak yazarlığa yönelmiş ve 1999’dan itibaren yalnızca yazmaya odaklandığı belirtilmiştir.
Mehmet Eroğlu’nun Doğum – Gençlik Kronolojisi ve Hayat Hikâyesi
| Yıl / Aralık | Olay | Detaylar / Notlar |
| 2 Ağustos 1948 | İzmir, Karşıyaka’da doğum | Babası: edebiyat öğretmeni Faik Eroğlu; annesi: Nezahat Hanım. |
| 1948–1950’ler | Çocukluk yılları – şehir değişimleri | Babasının tayinleri nedeniyle Osmaniye ve Aydın gibi illerde yaşamış. |
| İlkokul dönemi | Uşak, Edremit, İzmir hattında ilkokul | İlkokula Uşak’ta başlamış, kısa süre Edremit’te sürdürmüş; 1960’da İzmir Karşıyaka’daki “Ankara İlkokulu”ndan mezun olmuş. |
| 1960 | Lise eğitimi başlıyor | Aynı yıl İzmir Maarif Koleji sınavını kazandı (bugünkü adıyla Bornova Anadolu Lisesi). Yatılı olarak 7 yıl burada okudu. |
| 1966 (yaklaşık) | Spor ve öğrenci faaliyetleri | Kolej yıllarında atletizm alanında başarılar kazandığı; 4×100 yıldızlar Türkiye rekoru haberi kayıtlarında geçiyor. |
| 1967 | Lise mezuniyeti ve üniversiteye giriş | 1967’de liseden mezun oldu ve aynı yıl Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Mühendisliği Bölümüne girdi. |
| 1967–1971 | Üniversite yılları | ODTÜ’de okudu; öğrenci derneği başkanlığı yaptı. Politik yönelimler ve öğrenci hareketleriyle bağlantılıydı. |
| 1971 | Üniversite mezuniyeti | 1971 yılında inşaat mühendisliği bölümünden mezun oldu. |
| 12 Mart 1971 sonrası | Siyasi süreç ve yargılanma | 12 Mart 1971 darbesi sonrası sıkıyönetim mahkemeleri sürecine dahil oldu; “Dev-Genç Davası” gibi soruşturmalar kapsamında yargılandı. |
| 1973 | Mahkûmiyet kararı | Ankara 1 No’lu Sıkıyönetim Mahkemesi tarafından 8 yıl ağır hapis ve 2 yıl sürgün cezasına mahkûm edildi. |
| 1974 | Genel af ve mühendislik mesleği | 1974’te çıkarılan genel afla mahkûmiyeti sona erdi; ardından inşaat mühendisi olarak çalışmaya başladı. |
| 1974 yılı sonrası | Yazarlık hazırlığı | Bu dönemde yazarlığa yöneldi; ilk romanını yazmaya başladı (1974’te yazımı başladı ve 1976’da tamamlandı). |
Öne Çıkan Noktalar ve Değerlendirme
- İzmir doğumlu olmasına rağmen çocukluğu çeşitli şehirlerde geçmiş; bu durum onun gözlem yetisini, kent-kır arası bağlarını ve toplumsal hareketleri daha erken görmesini sağlamış.
- Eğitim yaşamının büyük kısmı yatılı okul ve üniversite ortamında geçmiş; bu deneyim yalnızlık, birey-kitle çatışması gibi temalarla eserlerinde karşılık bulmuştur.
- Üniversite yıllarındaki öğrenci derneği başkanlığı ve politikaya yakın duruşu, sonraki yazınsal kimliğini — özellikle anti-kahraman karakterleri, bireyin sistemle çatışması temasını — kuvvetlendirmiştir.
- 12 Mart 1971 darbesi ve sonrasındaki yargı süreci, yaşamında bir dönüm noktası olmuş: mühendislik mesleği yanında yazarlık yöneliminin sembolik başlangıcını oluşturmuştur.
- Yazarlığa geçiş süreci mühendislik mesleğiyle paralel olarak ilerlemiş; yani edebi üretim bir “ikinci kariyer” olarak değil, yaşamın içinde doğal bir devam olarak gelişmiş.
Mehmet Eroğlu’nun Edebi Kişiliği
- Mehmet Eroğlu’nun romancı kimliği ön plandadır. Kariyeri boyunca pek çok roman yazmıştır; bu romanlarda anti-kahraman, insanlık durumları, toplumsal ve politik arka plan gibi unsurlar ön plandadır.
- Öykü ya da şiirden ziyade roman üzerine yoğunlaşmıştır; senaryo ve müzik çalışmaları da yapmıştır ancak roman onun ana edebi biçimidir.
- Eroğlu’nun romanlarında “yaşamdan bezmiş erkek kahramanlar” teması sıkça işlenmiştir. Özellikle bireyin yalnızlığı, toplumla çatışması ve içsel yabancılaşma bu eserlerde görünür.
- Yazım sürecinde siyasi ve ideolojik duruşunu açıkça gizlemeden ancak edebi bir biçimde aktardığı söylenir. Özellikle ilk romanlarının, 1980 darbesi sonrası basım sorunları yaşaması bu durumu göstermektedir.
- Edebi dili akıcı, gerçekçi ve toplumsal hassasiyetlere sahip; birçok eleştirmen tarafından güçlü karakter analizleri ve atmosfer yaratımı açısından makbul bulunmuştur.
Başlıca Eserleri
Aşağıda Mehmet Eroğlu’nun öne çıkan romanlarından bazıları yer almaktadır:
| Yıl | Eser | Notlar |
| 1984 | Issızlığın Ortası | 1979’da Milliyet Roman Yarışması birinciliğini kazanmıştır. Ancak 12 Eylül sonrası sakıncalı bulunarak basımı gecikmiştir. |
| 1985 | Geç Kalmış Ölü | İlk romanın devamı niteliğindedir; aynı zamanda öne çıkan eserlerindendir. |
| 1986 | Yarım Kalan Yürüyüş | Eroğlu’nun önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir. |
| 1989 | Adını Unutan Adam | Özgün karakterlerin yer aldığı bir roman. |
| 1994 | Yürek Sürgünü | Kişisel ve toplumsal sürgün temaları işlenmiştir. |
| 2002 | Zamanın Manzarası | Döneme dair daha geniş bir perspektif sunar. |
| 2004 | Kusma Kulübü | Eroğlu’nun 2000’li yıllarda yayınlanan eserlerinden biridir. |
| Diğerleri | Fay Kırığı Üçlemesi (Mehmet – 2009, Emine – 2011, Rojin – 2013), İyi Adamın On Günü (2019) vb. | Modern dönem eserleridir. |
Eserlerinde Öne Çıkan Temalar
- Yalnızlık, yabancılaşma, varoluşsal sancılar.
- Toplumsal çelişkiler, politik baskılar, bireyin devlet ya da sistemle ilişkisi.
- Anti-kahraman karakterler: Büyük bir kahramanlık öyküsü değil; sıradan, çoğu zaman mağdur ya da ezilmiş karakterler üzerinden dramatik gerilim yaratılır.
- Zaman ve mekân üzerinden insanın yaşamının anlamına dair sorgulamalar.
- Gerçekçi bir dil kullanımı: Gösterişten uzak, yoğun iç monologlarla ilerleyen anlatımlar.
Edebi Değeri ve Ödülleri
- Issızlığın Ortası ile Milliyet Roman Yarışması’nda birincilik ödülü almıştır.
- Ayrıca 1985 yılında Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazanmıştır.
- 2022 yılında “Erdal Öz Edebiyat Ödülü”nü kazanmıştır.
- Eserleriyle Türk çağdaş romanında önemli bir konum elde etmiş, karakter derinliği ve toplumsal bakışıyla Türk edebiyatında saygınlık kazanmıştır.
Sonuç
Mehmet Eroğlu, İzmir doğumlu, mühendislik eğitimi almış, fakat edebiyatla, toplumla, siyasi yanıyla yakından uğraşmış bir yazar. Teknolojik değil, teknik bir arka planı olmasına rağmen, yazdıklarıyla insan-insan ilişkileri, toplum ve birey çatışmaları üzerinden güçlü bir edebi dünya kurabilmiştir. Türkiye’nin siyasi ve sosyal dönüşümleriyle paralel ilerleyen hayatı, eserlerine de bu dönüşümün izlerini derinden işlemesine olanak tanımıştır.
Aşağıda Mehmet Eroğlu’nun başlıca eserlerinin kronolojik bir listesi yer almakta; her eser için kısa bir özet ve yorum da eklenmiştir.
| Yıl | Eser | Özet | Yorum |
| 1984 | Issızlığın Ortası | Yazarın ilk romanıdır; 1970’ler Türkiye’sinde birey ve toplumsal baskı, yalnızlık ve yabancılaşma temalarını işler. Ödüllü olmasına karşın yayınlanması 12 Eylül sürecinden ötürü gecikmiştir. | Eroğlu’nun karakter ve atmosfer kurmadaki gücünü gösterir; anti-kahraman yaklaşımı ve bireyin “ortada” kalmışlığı etkileyicidir. |
| 1985 | Geç Kalmış Ölü | Issızlığın Ortası’nın devamı ya da tamamlayıcısı niteliğinde bir romandır. “Geç kalmış” olmanın, ölüme ya da yokluğa dair bir metaforu kullanır. | İlk romanın yarattığı atmosferi derinleştirir; yazarın toplumsal ve bireysel değişimleri edebi düzeyde ele alışını verir. |
| 1986 | Yarım Kalan Yürüyüş | Bir yürüyüş metaforu üzerinden, “yarım kalmışlık” duygusu, bireyin geçmişle ve ideallerle hesaplaşması temaları işlenir. | Bu eserle Eroğlu, artık yalnızca toplumsal değil varoluşsal boyuta da geçiş yapar; dil ve karakterizasyon açısından olgunlaşma görülür. |
| 1989 | Adını Unutan Adam | Kendi kimliğini, adını unutmuş bir erkek karakter üzerinden kimlik/ unutuluş arasındaki ince çizgiyi irdeler. | Eroğlu’nun “adını unutmak” gibi metaforik yükü yoğun bir temayı roman düzeyinde işlediği önemli bir yapıtıdır. |
| 1994 | Yürek Sürgünü | Bireyin içsel sürgünü, duygusal ve zihinsel bir hesaplaşma olarak romanlaştırılmıştır. Toplumsal değişimler ve bireysel sancılar arka plandadır. | Eroğlu’nun olgun dönem eserlerinden biri; duygusal yoğunluk ve toplumsal referanslar birlikte yürür. |
| 2000 | Yüz: 1981 | 1981 yılına göndermelerle bir karakterin, bir dönemin yüzünü anlamaya çalıştığı bir eserdir. | Yazar, artık doğrudan dönemin politik atmosferini romana taşımaktadır. Kurgusal olarak daha geniş bir bakış açısı kazanmıştır. |
| 2002 | Zamanın Manzarası | Zamanın farklı katmanlarını, geçmiş-şimdi-gelecek bağlamında sahneye koyar. Toplumsal değişim, bireysel çatışma ve zaman ilişkisi ön plandadır. | Eroğlu’nun roman tekniğinde zamanla olan ilişkisini irdelediği, anlatım bakımından daha deneysel sayılabilecek bir eser. |
| 2004 | Kusma Kulübü | “Kulüp” adlı bir mekan etrafında, bireyin içsel çöküşü, toplumsal dışlanması ve kendini bulma uğraşı anlatılır. | Metaforlar ve gerçekçilik iç içe geçmiştir; Eroğlu’nun karanlık taraflarıyla yüzleştiği önemli bir yapıttır. |
| 2005 | Düş Kırgınları | Hayalleri gerçekleşmemiş bir kuşağın, özellikle 1968 kuşağının bireyinin bunalımı üzerine kurulmuştur. | Toplumsal arka plan ve bireysel trajedi birlikte yürür; Eroğlu’nun kuşak romancısı olarak konumunu pekiştirir. |
| 2006 | Belleğin Kış Uykusu | Hafıza, bilinçaltı ve kış uykusu metaforları üzerinden insanın iç dünyası ile zaman ilişkisi işlenir. | Daha psikolojik düzeye inilmiş bir romandır; okuyucuyu düşünmeye sevk eder. |
| 2009 | Fay Kırığı ‑ 1: Mehmet | “Fay Kırığı” üçlemesinin ilk kitabıdır. Mehmet adındaki bir karakter üzerinden laik-muhafazakâr çatışma, sınıf farklılıkları ve bireysel yükselme temaları ele alınır. | Eroğlu, üçleye geçerek daha sistemli bir anlatı kurar; ilk kitap hedef kitlenin dikkatini çeker. |
| 2011 | Fay Kırığı ‑ 2: Emine | Üçlemenin ikinci kitabı; laik-muhafazakâr çatışmanın kadın karakter Emine üzerinden yürütüldüğü, evlilik, kimlik, toplumsal baskı temalarının yer aldığı romandır. | Toplumsal cinsiyet ve kimlik konuları Eroğlu’nun geleneksel odaklarından biraz sapma gösterir; çeşitlilik kazandırır. |
| 2013 | Fay Kırığı ‑ 3: Rojin | Üçlemenin son kısmı; Türk-Kürt meselesi çerçevesinde, asker Mehmet ve PKK’lı Rojin üzerinden çatışma-diyalog temasını işler. | Dil, konu ve perspektif bakımından kırılma noktasıdır; Eroğlu’nun toplumsal barış arayışı roman formunda görünür. |
| 2014 | 9,75 Santimetrekare | Askerlik deneyimi, yaralanma, vicdan ve dönemin politik gelişmeleri (örneğin Gezi olayları gibi) romanın merkezindedir. | Eroğlu’nun çağdaş olaylara doğrudan baktığı eserlerinden; birey ile devlet, beden ile ruh çatışması öne çıkar. |
| 2017 | Mermer Köşk | Maddi zenginlik, genç avukat-zengin aile ilişkisi, aşk ve hastalık aracılığıyla toplumsal sınıf eleştirisi içerir. | Eroğlu artık klasik toplumsal gerilimi modern kent ortamına taşıyor; anlatımı daha “güncel” hissedilir. |
| 2018 | Kıyıdan Uzakta | Bir kadının kendiyle ve toplumsal gerçeklerle hesaplaşması üzerine kurulu bir romandır. | Eroğlu’nun anlatımında yeni bir karakter profili çıkar (kadın kahraman); yenilik ve çeşitlilik yönünden önemlidir. |
| 2019 | İyi Adamın On Günü | “İyi Adam” kavramı üzerinden on günlük bir zaman diliminde karakterin değişimi ve toplumsal yargılar üzerine düşünülür. | Popüler kültürle de etkileşimi olan, film uyarlamaları çıkaran bir eser; Eroğlu’nun erişimini genişletir. |
| 2020 | Kötü Adamın On Günü | “Kötü Adam” kavramını irdeleyen devam kitabıdır; toplumun ve karakterin etik sınırlarıyla ilgilenir. | İyi/kötü ikilemlerini sorgulayan roman, Eroğlu’nun tematik çeşitliliğini artırır. |
| 2021 | Meraklı Adamın On Günü | Merak duygusunun tetiklediği olaylar ve karakterin kendiyle yüzleşmesi ön plandadır. | “On gün” serisi biçimsel yeniliğe işaret eder; zaman kısıtıyla yoğunlaşan anlatım getirmiştir. |
| 2022 | Kendi Hayatında Ölme Vakti | Hayat ve ölüm arasındaki ince çizgide, bireyin kendi hayatında “ölme” metaforunu yaşaması üzerinde durulur. | Eroğlu’nun varoluşsal yönünü üst düzeye taşıdığı bir eser olarak okunabilir. |
| 2023 | Ruhun Parmak İzi / Varlıklar | Bilimkurgu türüne yaklaşan bir anlatıyla insanlığın geleceği, varlık ve yokluk bağlamında ele alınır. | Eroğlu için tür değişimi ve yeni alan denemesi açısından önemlidir; okur için de farklı bir yön. |
| 2024 | Sakin Adamın On Günü | “On gün” serisinin yeni halkası; sakinlik, zamanın akışı ve karakterin iç dünyasında geçen süreçler anlatılır. | Seri içerisindeki yeniliklerden biri; biçimden konuya kadar hâlâ dinamik bir üretici olduğunu gösteriyor. |
| 2025 | Son Gezegen / Varlıklar 2 | “Varlıklar” serisinin ikinci halkası; insanlığın ve gezegenin sonunu ya da yeni başlangıcını konu edinen bir tema üzerine kurulu. | Geleceğe, tür sınırlarını zorlayarak bakan bir eser; Eroğlu’nun edebi olarak sınırlarını genişletmesi açısından dikkate değer. |
Senaryo-&-Uyarlama Çalışmaları
| Yıl | Eser | Notlar |
| 1994 | Sızı | Televizyon/film senaryosu olarak geçiyor. |
| 1996 | 80. Adım | Sinema filmi senaryosu; |
| 1997 | Solgun Bir Sarı Gül | Film senaryosu olarak geçiyor. |
| 1998 | Issızlığın Ortası (uyarlama) | Yazarın ilk romanı aynı adıyla; uyarlama senaryo olarak da geçiyor. |
| 2000 | Tutku Çemberi | Senaryo çalışması olarak listelenmiş. |
| 2023 | İyi Adamın 10 Günü | Yazarın aynı adlı romanından uyarlama; senaryosunu Mehmet Eroğlu birlikte yazmış. |
| 2023 | Kötü Adamın 10 Günü | Roman uyarlaması; senaryo yazarları arasında Mehmet Eroğlu yer alıyor. |
| 2024 | Meraklı Adamın 10 Günü | “On Gün” üçlemesinin bir başka halkası olarak uyarlama film/senaryo olarak geçiyor. |
Uyarlanan Roman + Uyarlama Bilgisi
- Roman: İyi Adamın On Günü; Uyarlama Film: “İyi Adamın 10 Günü” (2023).
- Roman: Kötü Adamın On Günü; Uyarlama Film: “Kötü Adamın 10 Günü” (2023).
- Roman: Meraklı Adamın On Günü; Uyarlama Film: “Meraklı Adamın 10 Günü” (2024).
Değerlendirme & Notlar
- Yazar hem roman formunda eser üretmiş, hem de sinema/TV için senaryo yazımı yapmış. Bu açıdan edebi–sinema arasındaki geçişleri aktif olarak kullanıyor.
- Uyarlamalarda yazarın kendi romanını senaryolaştırması dikkat çekici — bu, edebi eser ile görsel ortam arasındaki bağı güçlendiriyor.
- Yukarıdaki liste, erişilebilen kaynaklara göre hazırlanmıştır; eksik senaryo çalışmaları ya da kısa metin uyarlamaları olabilir — özellikle televizyon dizileri ya da ortak senaryo yazımı gibi alanlarda ayrıntılar sınırlı.
