Aleksandr Soljenitsin İsayeviç Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Aleksandr Soljenitsin İsayeviç (d. 11 Aralık 1918, Kislovodsk- ö. 3 Ağustos 2008, Moskova) Rus romancı ve tarihçi. 1970 Nobel Edebiyat Ödülü‘nü kazanmıştır.

Aydın bir Kazak ailesinden geliyordu. Ba­bası doğumundan önce bir kazada öldüğün­den, annesi tarafından yetiştirildi. Rostov­na-Donu Üniversitesi’nin matematik bölü­münü bitirdikten sonra Moskova Devlet Üniversitesi’nde mektupla edebiyat öğreni­mi gördü. II. Dünya Savaşı’na topçu olarak katıldı 1945’te yazdığı bir mektupta Stalin’i eleştirdiği için tutuklandı ve 8 yıl hapis, 3 yıl da sürgün cezasına çarptırıldı. 1956’da say­gınlığı iade edildi ve Orta Rusya’daki Ryazan’a yerleşmesine izin verildi. Burada bir yandan matematik öğretmenliği yaparken bir yandan da yazmaya başladı.

Stalinizmin etkisini yitirmeye başladığı 1960’1arda hükümetin kültürel yaşam üze­rindeki denetimi gevşeyince İvan Denisoviç’in Hayatında Bir Gün, 1965/İvan Denisoviç’in Bir Günü, 1991) adlı kısa romanını ünlü Sovyet edebiyat dergisi Novi Mir’e yolladı. Yazarın kendi deneyimlerine dayanan ve Stalin döneminin çalışma kamplarındaki bir tutsağın günlük yaşamını anlatan bu kitap çok beğenildi ve Soljenitsin’e büyük ün ka­zandırdı. Stalin sonrası dönemde Stalin dö­nemini anlatan ilk Sovyet edebiyat yapıtı ol­ması, kitabın kamuoyu üzerindeki etkisini daha da artırdı.

Soljenitsin, Kruşçev’in 1964’te iktidardan düşmesinden sonra gitgide sertleşen eleştiri­ler ve baskılarla karşı karşıya kaldı. 1963’te yayımlanan öykü kitabından sonra yapıtları­nın SSCB’de basılmasına izin verilmedi. Bu­nun üzerine yapıtlarını gizlice çoğaltıp dağıt­maya başladı.

Sonraki yıllarda birkaç romanı yurtdışında basılınca uluslararası ün kazandı. Bunlardan İlk Çember, (1968, 1974), matematikçi olarak çalıştığı bir hapis­hane araştırma enstitüsündeki deneyimleri­ne dayanıyordu. Roman gizli polis adına araştırmalar yürüten bilim adamlarının, yet­kililerle işbirliğini kabul ederek araştırma merkezinde kalmak ya da buna karşı çıka­rak yeniden çalışma kamplarının acımasız koşullarına dönmek gibi bir ikilem karşısın­daki tepkilerini ele alır.

Kanser Koğuşu (1970, 1982) ise Solje­nitsin’in 1950’lerin ortasında, Kazakistan’da sürgün cezasına çarptırıldığı yıllarda kanser teşhisiyle hastaneye yarışı ve tedavisi sırasın­da yaşadıklarına dayanır. Romanın kahra­manı, Soljenitsin gibi çalışma kamplarından yeni çıkmış biridir.

1970’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Soljenitsin, bir daha SSCB’ye alınmayaca­ğından çekinerek Stockholm ‘deki ödül töre­nine katılmadı. SSCB dışında yayımlanan ikinci kitabı, Ağustos (1914, 1972) I. Dünya Savaşı’ndaki Tannen­burg Çarpışması’nda Almanların Rusya’ya karşı kanzandığı ezici zaferi anlatan bu kitabın çeşitli bölümleri, Sov­yet yetkililerin 40 yıl boyunca uyguladığı tu­tuklama, sorgulama, yargılama ve infaz yön­temlerini ele alır.

Gulag Takım Adaları adlı eseri yayımlanır yayımlanmaz Sovyet basınının saldırısıyla karşıla­şan Soljenitsin, Batı’nın gösterdiği büyük ilgiye rağmen tutuklandı ve 12 Şubat 1974’te vatana ihanetle suçlandı. Ertesi gün SSCB yurttaşlığından çıkarılarak ülke dışına sürül­dü. İsviçre’ye yerleşen Soljeoitsin, aralıkta Isveç’e giderek 1970’te kendisine verilmiş olan Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldı.

1976’da belgesel romanı Lenin Zürih’te yayımlandı. Da­ha sonra ABD’ye giderek Vermont’taki bir çiftliğe yerleşti.

1980’de SSCB’deki edebiyat yaşamını anlatan Me­şe ve Buzağı ile ABD’nin Rusya konusun­daki yanılgılarının doğurabileceği tehlikeleri ele alan Yaşamsal Teh­like adlı kitaplarını yayımladı.

Sovyet rejimine alternatif arayışında de­mokrasi ve bireysel özgürlüklere Batılılar kadar önem vermeyen Soljenitsin, Rus­ya’nın geleneksel Hıristiyan değerlere daya­nan, iyi niyetli bir otoriter rejimle yönetilme­si gerektiğini savunmuştur.

1980’lerin so­nunda glasnost politikalarına bağlı olarak Soljenitsin’in yapıtlan ülkesinde yeniden ilgi görmeye başladı. 1989’da Sovyet edebiyat dergisi Novi Mir, Gulag Takım Adafa­rı’ndan, resmi çevrelerce ilk kez onaylanan bazı pasajlara yer verdi. Başka yapıtları da ülkesinde basılan Soljenitsin 1990’da yeni­den SSCB yurttaşlığına kabul edildi ve 1994’te Rusya’ya döndü.