Varsağı Nazım Şekli ve Özellikleri

Koşma nazım şekli ve özel ezgilerle söylenen varsağılar, adını Anadolu'nun güneyinde yaşayan Varsaklardan almıştır.

Tarihte Çukurova ve Kahramanmaraş civarında yaşayan bu Türk boyuna has ezgili şiirlere "Varsaklara ait", "Varsak tarzı" anlamlarına gelen "varsağı" adı verilmiştir.

Varsağılarda yiğitçe ve sert bir eda vardır. Göçer halde yaşayan Varsakların yaşam tarzına da uygun bir şekilde bu türün ezgilerinde hamasi bir yapı ve dirençli bir söyleyiş tarzı hâkimdir. Bu bakımdan bir şiirin varsağı olup olmadığına ancak ezgisinden hareketle karar verilebilir.

Semâiden ezgisi yönüyle ayrılır. Varsağı yiğitçe bir havayla okunur. Çokluk içinde "bre", "hey", "hey gidi" gibi ünlemler yer alır. Bu ünlemlerin bulunmadığı varsağılar ezgisiyle fark edilir.

Halk edebiyatında en çok varsağı sahibi Karacaoğlan'dır.

Varsağı Özellikleri:

1. Güney Anadolu'da yaşayan Varsak Türkmenlerine ait halk şairleri tarafından söylenen şiirlerdir.
2. Özel bir bestesi vardır.
3. 8'li hece ölçüsü ile söylenir.
4. Varsağıda hayattan ve talihten şikayet gibi konular da işlenir.
5. Şiirin sonuna doğru mahlas kullanılır.
6. Yaygın olmayan bir nazım şeklidir.
7. En güzel örneklerini Karacaoğlan vermiştir.

Not-1: Semai ile benzerlik gösterir. Varsağının semaiden farkı, ezgisi ve "Bre, hey" gibi ünlemler kullanılarak erkekçe, yiğitçe bir söyleyişe sahip olmasıdır.

Not-2: Koçaklama ile de benzerlik gösterir. Birbirine karıştırmamak için şu özelliklere dikkat etmek gerekir:

• Koçaklama 11'li, varsağı 8'li hece ölçüsüyle söylenir.
• Koçaklamada dövüş, savaş, yiğitlik gibi konular işlenirken; varsağıda yaşamdan ve talihten şikâyet gibi konular işlenir.

Varsağı Örnekleri

Örnek-1

VARSAĞI - Karacaoğlan

Bre ağalar bre beğler
Ölmeden bir dem sürelim
Gözümüze kara toprak
Dolmadan bir dem sürelim

Aman bey Allahım aman
Ne aman bilir ne zaman
Üstümüzde çayır çemen
Bitmeden bir dem sürelim

Buna felek derler felek
Ne aman bilir ne dilek
Ahir ömrümüzü helâk
Etmeden bir dem sürelim

Karaca oğlan der cânân
Güzelim sözüme inan
Bu ayrılık bize heman
Ermeden bir dem sürelim

Örnek-2

VARSAĞI - Karacaoğlan

Yürü bre Bulgar dağı
Hemen dağlar sende m'olur
Yaylalı sünbüllü yurtlar
Büyük evler sende m'olur

Yükseğinde döner kuşlar
Engininde kervan işler
Kürk giydirir at bağışlar
Yiğit beğler sende m'olur

Yaylası ufak tepeler
Yağar yağmur kar sepeler
Kulakta altın küpeler
Hemen dil-ber sende m'olur

Karac'oğlan düz ovalar
Şahinin keklik kovalar
İnil inil taş yuvalar
Büyük seller sende m'olur

Örnek-3

VARSAĞI - Karacaoğlan

Behey elâ gözlü dil-ber
Vaktin geçer demedim mi
Harami mi olmuş gözlerin
Beller keser demedim mi

Bak şu kaşa bak şu göze
Ciğer kebap oldu köze
Yakasız gömlekler bize
Felek biçer demedim mi

Deryalarda yüzer gemi
Şeker dudağının yemi
Süregör devranı demi
Devran geçer demedim mi

Karac'oğlan der merd ile
Sözüm yoktur nâ-merd ile
Kahpe felek bu derd ile
Bizi eğer demedim mi (Karacaoğlan)