Stephane Mallarme Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri | |
Mallarme, Stephane (d. 18 Mart 1842, Paris - ö. 9 Eylül 1898, Valvins, Fransa) Paul Verlaine'le birlikte sembolist (simgeci) şiirin kurucusu ve önde gelen temsilcisi olan Fransız şair. Ayrıca Herodiade ye L'Apresmidi d'un faune (Bir Faun'un Öğleden Sonrası) gibi dramatik şiirler yazmış ve Edgar Allan Poe'nun şiirlerini Fransızcaya çevirmiştir. | |
 | |
Beş yaşında annesini, ardından 1857'de kız kardeşi Maria'yı, 1863'te de babasını yitirdi. İlk şiirlerinden başlayarak dile getirdiği, gerçekliğin katı dünyasından başka bir dünyaya kaçma özlemi, büyük ölçüde bu olaylara bağlanabilir. Bu özlemin şiirinin kalıcı temalarından biri haline gelmesinde ise yaşamının sonraki yıllarında çektiği sıkıntıların payı olabilir. 1862'nin ikinci yansıyla 1863'ün ilk aylarında Londra'da İngilizce öğrendikten sonra öğretmenliğe başladı. Öte yandan mali durumu, özellikle de evlendikten (1863) ve çocukları Genevieve (1864) ile Anatole (1871) doğduktan sonra iyice kötülemişti. Durumunu düzeltmek için ek işler yapmaya başladı; birkaç aylığına bir derginin yayın yönetmenliğini üstlendi (1874), bir ders kitabı yazdı (1877), bir başka ders kitabını da çevirdi (1880). Bu arada oğlu Anatole uzun süren bir hastalıktan sonra 1879'da öldü. Mallarme, çektiği bütün sıkıntılara karşın şiir yazmayı sürdürdü. 1862'de dergilere göndermeye başladığı ilk şiirleri, Charles Baudelaire'in etkisini taşıyordu. Baudelaire yeni yayımlanan Les Fleurs du mal (Kötülük Çiçekleri) adlı kitabında, Mallarme'nin de zihnini meşgul eden gerçeklikten kaçış temasına ağırlık vermişti. Bununla birlikte Baudelaire'in kaçış özlemi daha çok duygusal ve tensel özellikler taşıyor, herkesin "bolluk, huzur ve zevk" içinde yaşayacağı tropik adalar ve insana huzur veren manzaralarla dolu belli belirsiz bir düşe dayanıyordu. Mallarme ise aynı temayı daha çok zihinsel yönüyle ele aldı. İdeal dünyanın doğasını ve gerçeklikle ilişkisini çözümleme konusundaki kararlılığı, sırasıyla 1864'te ve 1865'te yazmaya başladığı Herodiade ve L'Apresmidi d'un faune adlı dramatik şiirlerinde belirgindir. L'Apresmidi d'un faune çeyrek yüzyıl sonra Claude Debussy'nin ünlü prelüdüne esin kaynağı olmuştur. Mallarme 1868'de gerçekliğin ötesinde yalnızca hiçlik olduğu, ama kusursuz biçimlerin özünün ancak bu hiçlikte bulunabileceği sonucuna vardı. Şairin görevi bu özü algılamak ve ona kesin bir biçim kazandırmaktı. Böylece şair var olan gerçekliği betimleyip şiire aktarmakla yetinen bir manzume yazarı olmaktan çıkacak, bir şeyi yoktan var eden gerçek bir Tanrı olacak ve Mallarme'nin kendi deyişiyle, var olan "bütün buketlerde eksik olan ideal çiçeği" okura sunacaktı. Bununla birlikte nesnelerin özüne biçim vermek, yani gerçek bir çiçeği betimlemekten çok, "çiçeksilik" kavramını yaratmak, dilin bütün kaynaklarını büyük bir incelikle ve bütün karmaşıklığıyla kullanmayı gerektiriyordu. Mallarme yaşamının geri kalan bölümünü bu kuramını uygulamaya adadı: Grand Oeuvre (Büyük Yapıt) ya da Le Livre (Kitap) adını verdiği yapıtı üzerinde çalışmaya başladıysa da yapıt yalnızca bir tasan olarak kaldı. Mallarme yaşamının değişik dönemlerinde gerek temaları, gerek dili uyancı kullanımları açısından Grand Oeuvre tasarısıyla bağlantılı bir dizi şiir yazdı. Bunların başlıcaları Charles Baudelaire, Edgar Allan Poe, Richard Wagner, Theophile Gautier ve Paul Verlaine'e yazılmış ağıtlardı. Mallarme'nin kendisine ısmarlanan bu şiirleri yazmayı kabul etmesinin önemli bir nedeni, ağıt türünde işlenen geleneksel temayı (insan ölür ama yapıtıyla yaşamayı sürdürür) kendi inançlarına (gerçekliğin ötesinde yalnızca hiçlik vardır, ama şiir bu hiçliği aşabilecek güçtedir) yakın bulmasıydı. Mallarme'nin değişik dönemlerde yazdığı ikinci bir grup şiir ise onun şiirde amaçladığı ve yaptıklarıyla ilgili düşüncelerini yansıtır. Bu şiirler arasında, "Prose (pour des Esseintes)" adlı yapıtıyla "Le Vierge, le vivace, et le bel aujourd'hui", "Ses purs, ongles tres haut dediant leur onyx" ve "A la nue accablante tu" adlı soneler sayılabilir. Mallarme'nin Grand Oeuvre ile bağlantılı bu şiirlere ek olarak, ideal dünya arayışına ters düşmekle birlikte ustası olduğu büyülü dille yazılmış bir grup şiiri daha vardır. 1884-90 arasında sevgilisi Mery Laurent'e yazdığı sonelerden oluşan bu dizide, özellikle de "Quelle soie aux baumes de temps", "Victoriesement fui le suicide beau" ve "Le Chevelure d'une flamme" adlı şiirlerinde gerçeklikten duyduğu büyük hoşnutluğu dile getirir. Mallarme'nin o dönemde yaşamla daha barışık olduğu anlaşılmaktadır. Bunun nedeni yalnızca Mery Laurent'le ilişkisi değil, aynı zamanda kendini dönemin önde gelen şairlerinden biri olarak çevresine kabul ettirmiş olmasıdır. Verlaine, Les Poetes maudits (1884; Lanetli Şairler) adlı yapıtında dönemin birçok şairinin yanı sıra Mallarrne'den de söz etmekte, J.-K. Huysmans A rebours (1884; Tersine) adlı romanında ona övgüler düzmektedir. Paris'teki küçük dairesinde düzenlediği toplantılara çağın tanınmış yazarları, ressamları ve müzikçileri katılmakta, hepsi de onu dinlemeye, düşüncelerini öğrenmeye can atmaktadır. Bütün bunlar, Mallarme'nin ideal bir dünyaya sığınma arzusunun eski yoğunluğunu yitirmesine yol açmış olabilir. Nitekim, ölümünden bir yıl önce yayımlanan Un Coup de des jamais n'abolira te hasard (1897; Zarla Şans Dönmeyecek, 1985) adlı yapıtında yapamadıklarını değil, yaptıklarını öne çıkararak kendini avuttuğu görülür. Tamamlanmış olsaydı bile Grand Oeuvre'ün zaten halkın ilgisini çekmeyeceğim, ayrıca öteki yapıtları sayesinde şiire yaratıcı bir işlev kazandırmada bir ölçüde başarılı olduğunu öne sürer. Mallarme'nin Oeuvres comptetes'i (Bütün Yapıtları) 1945'te Henri Mondor ve G. Jean-Aubry tarafından yayına hazırlanmış ve birçok kez yeniden basılmıştır. H. Mondor, J.P. Richard ve L.J. Austin'in yayına hazırladığı mektupları ise Correspondance (1959-69; Yazışmalar) adıyla üç cilt olarak yayımlanmıştır. H. Mondor'un Vie de Mallarme (1941-42; Mallarme'nin Yaşamı) adlı yapıtı, Mallarme'nin yaygın kabul gören yaşamöykülerinden biridir. Mallarme'nin bazı yapıtları Türkçede Şiir Üzerine Düşünceler (1985) adlı kitap içinde yayımlanmıştır. Diğer Önemli Eserleri Şiir
Eleştiri
Çeşitli
Stephane Mallarme Şiirlerinden Seçki | |
Deniz Meltemi Bütün hazları tattım, kitapları okudum, Çeviri: Orhan Veli Kanık Deniz Meltemi Ten bitirdi hazlarını, tükendi kitap; Çeviri: Kemalettin Kamu Deniz Meltemi Hayır yok tenden artık; hatmedildi kitaplar. Çeviri: Can Yücel Güzelim Bugün El değmemiş dipdiri güzelim bugün Bendim, diyor bir eski zaman kuğusu Silkecek Bembeyaz ölümü boynundan Kendi aydınlığıyla bağlanmış göle Kızoğlankız, Diri... Güzel bir gün bugün diri, kızoğlankız ergen O'dur evet eski kuğu anımsıyor çok iyi Tüm boynu o beyaz can çekişmeyi sallayacak Buraya saf ışığının hayaleti düşüyor, Çeviri: Erdoğan Alkan |
Selam Yalnızca kadehtir bunlar Kara kış ve yıldırımlar, Çöktü üstüme esriklik Götüreceğim ben dimdik! Çeviri: Erdoğan Alkan Tam Kendi Olunca En Sonu Ölümsüzlükte Tam kendi olunca en sonu ölümsüzlükte, İrkildiler duyunca, kör dev gibi, meleğin Yazıklar olsun! Duygusuz toprak ve buluttan Bir gök belasından arta kalan durgun kaya, Yaz Üzüntüsü Sen ey, o uykulu savaşçı, kumlar üstünde, Duruk sessizliği ak yalımın, üzüntü içinde Ama ılık bir nehirdir işte saçların, Akan düzgünü tadacağım gözkapağından, Çeviri: İlhan BERK Zangoç Sabahın arınmış, saydam, derin havasına Çıkmış üstüne eski bir ipi geren taşın, Ben arzulu gecenin o adamıyım. Yazık! Çok usul geliyor kulağıma sesler artık! Rondel Hiçbir şey yok uyandığınızda Kayıtsız uyuyun, korkusuzca da Bütün o canım düşleri bir anda Rondel II Sevişiriz dilersen şayet O nağmeler ki gülüşün elbet Sessizce sarmaş dolaş nihayet |
