Kadı Burhaneddin Gazel Şerhi

[yasin060606]

Kadı Burhaneddin'e ait olan aşağıdaki gazelin şerhini yaparak edebi sanatlarını gösterebilir misiniz?

Şehâ gîsûlarınla begayet ben perîşânem
Hayâliyile zülfünün hemîşe anber-efşânem

Gehî handân u geh giryân velî ışkınun odından
Nigârînâ ne diyeyüm ki yüz derdile biryânem

Gözün kûşesini görüp mücâvir oldı dil anda
Okuna dahı oh direm niçe ki anda mihmânem

Niçe cândur şehâ zülfün ki her birinde bin cânlar
Esîr olmış aceb n’ola benüm cânum ki bir cânem

Bana peyveste kaşunı gösterür şehâ hüsnün
Gel imdi bayram idelüm hilâlünle çü kurbânem

[Kayıtsız Üye]

Şehâ gîsularunıla begayet ben perîşanem
Hayâliyile zülfünün hemîşe anber-efşânem

Kelimelerin Anlamları:
şehâ: Ey Şah
gîsu: Uzun saç
begâyet: Çok fazla, aşırı
zülf: Saç
hemîşe: Her daim, sürekli
anber: Güzel koku
efşâ: yaymak, saçmak.

Çeviri: Ey Şah! Uzun saçlarınla çok perişanım. Her an saçının hayaliyle güzel kokular saçmakta, yaymaktayım.

Vezin (Ölçü): Mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün

Şerh (Açıklama): Sevgiliye "Ey Şah!" şeklinde seslenilmiştir. omuzlarına kadar dökülen saçlarından perişan olduğunu söylemiştir. Divan edebiyatında sevgilinin saçları uzundur ve her bir telinde bir aşık asılıdır. Sevgili saçını salladıkça aşıklar da sallanıp perişan olup yerlerde sürünürler; ama bundan mutludurlar.

Saçının hayaliyle de güzel kokular saçmaktadırlar. Anber, güzel kokudur ve kıymetlidir. Şair, sevgilinin saçını hayal ettikçe güzel kokular saçmaktadır. Zaten zülf, yani saç güzel kokar, anber kokuludur. O 'zülf'ü düşünmek bile 'anber saçmaya' yetmektedir.

Edebi Sanatlar:

• Açık İstiare: 'Şehâ' derken sevgiliye 'Ey Şah!' şeklinde seslenilmiştir. Benzeyen (sevgili) söylenmemiştir.

Yani 'Şah gibi sevgili' dersek kendisine benzetilen 'şah', benzeyen ise 'sevgili' olur. Beyitte 'şah' yani kendisine benzetilen söylendiği için 'açık istiare' vardır.

• Mübalağa: Sevgilinin 'zülf'ünü yani saçını düşündükçe bile 'anber' yani güzel kokular saçmasında da abartma vardır.

• Tenasüp: 'Gîsu, zülf, perîşan' sözcükleri arasında uygunluk vardır. Hatta bu uygunluğa 'anber' kelimesini de ekleyebiliriz. Çünkü 'zülf' güzel kokar.

• Müretteb Lüff ü Neşr:

gîsu begayet perîşan
zülf hemîşe anber-efşânem

Bu kelimeler birbirleriyle anlam yönüyle uygunluk gösterdikleri için düzenli yani müretteb leff ü neşr sanatı vardır.