Cümle Dışı Unsurlar Nelerdir? Özellikleri, Örnekleri

Cümle Dışı Unsur Nedir?

Cümlenin kuruluşuna katılmayan, yani öğe olmayan ve dolaylı olarak cümlenin anlamına yardımcı olan unsurlardır.  

Cümle Dışı Unsurlar Nelerdir?

Bağlaçlar, ünlemler, ünlem grupları, hitaplar, ara sözler cümle kuruluşunun dışında kalan unsurlardır.  

Örnekler:

• Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor.
  Lâkin vatandan ayrılışın ıztırabı zor.

• Şair, sen üzüldükçe ve öldükçe yaşarsın.
• Ulu mabet, seni ancak bu sabah anlıyorum.
• Neden böyle düşman görünürsünüz
  Yıllar yılı dost bildiğim aynalar. 
• Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul!
• Varsın sonunda bizzat yarattığımız bu eser bizi inkâr etsin.
• Bahçeye indim, fakat çiçeklerin eski kokusunu alamadım. 

* Yardımcı ve açıklayıcı bir öğe olarak cümlenin içine giren ve çıkarılması cümlenin anlamında eksiklik ya da bozulma meydana getirmeyen sözlere ara söz denir. Ara söz; bir kelime, kelime grubu veya cümle hâlinde olabilir. 

• Bu konuda kararlı olduktan sonra -geç karar vermiş olsan da- başarıya ulaşırsın.
• Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik. 

] Ara söz, iki virgül arasında, parantez içinde ya da iki kısa çizgi arasında verilir. "ki" ile de bağlanabilir.

• Başımın ağrısı yazları -sıcaklardan olmalı- daha da artar.
• Arka sıradakilerden biri, gözlüklü olanı, bir soru sordu.
• Kalıcı konutları bu yıl sonuna kadar -geçen seneki lâf- yetiştireceklermiş.
• Çıkmamız gereken uygar milletler seviyesini -ki bu seviyeye hâlâ çok uzağız- Mustafa  Kemal hedef olarak göstermişti bize. 

] Cümlede herhangi bir öğenin açıklayıcısı ve açıkladığı öğe ile aynı görevde olabilir.

• Arka sıradakilerden biri, gözlüklü olanı, bir soru sordu.  (Özneyi)
• Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik. (Dolaylı tümleci)
• Doğup, büyüdüğü yerleri, memleketini, çok özlemişti. (Nesneyi)
• Onu dün akşama doğru, saat beş gibi, Kızılay'da gördüm. (Zarf tümlecini)

] Cümlenin herhangi bir öğesi olmaksızın da kullanılabilir.

• Bu işi 2000 sununa kadar bitireceklerini -inanılacak gibi değil- söylüyorlar.
• Bu adam, seni temin ederim, sahtekârın biridir.
• Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe sarsılmaz. 

] Cümlenin herhangi bir yerinde bulunabilirler.

• Ruhumun senden, İlâhî, şudur ancak emeli
• Şu kopan fırtına Türk ordusudur ya Rabbi!
• Evet, her şey bende gizli bir düğüm.