Cumhuriyet Dönemi Şiirini Hazırlayan Tarihsel-Toplumsal-Edebî Şartlar

Tarihsel bir olgu olarak Cumhuriyet’in kuruluşunu, II. Mahmud’dan beri devlet ve toplum düzenini Batı normlarına göre düzenlemeyi amaçlayan girişimlerin bir ileri adımı gibi görmek, Cumhuriyet’ten sonraki edebî oluşumların ve şiirin gelişmesini de bu sürecin ulaştığı yeni bir aşama olarak değerlendirmek mümkündür. Bilindiği gibi, 1800’lerin başından itibaren devlet sisteminde yapılagelen düzenlemeler, yüzyılın ikinci yarısından sonra toplum ve yazarlar üzerinde belirgin bir biçimde etkisini göstermiş ve giderek artan bir ivmeyle Avrupa ve özellikle Fransa edebiyatı modelinde bir edebiyat oluşmaya başlamıştır. Aynı zamanda bu yüzyıl edebiyatçılarının gerek güncel politika, gerekse devletin ve toplumun dönüşümü konusunda öncü görüşler ileri sürmeleri, edebî eserleri topluma mesaj vermenin bir aracı olarak da görmeleri, edebiyatın sınırlarını ve etki alanlarını genişletmiştir. Bu yüzden Tanzimat’tan sonraki Türk edebiyatının, Türk toplumunun değişmesinde en önemli etkenlerden biri sayılması doğaldır.

Siyasal bakımdan Tanzimat dönemi, 1839’dan II. Meşrutiyet adıyla anılan 1908 tarihine kadarki dönemi ifade eder. Edebî bakımdan ise Şinasi’nin eserlerinin yayın tarihi dikkate alınarak genellikle 1860 tarihinde başlatılır. Tanzimat’ın 2. Kuşağı, Ara Nesil ve Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünûn) oluşumları eski edebiyattan derece derece kopuşun ve Batı tarzı edebiyatın kökleşmesinin aşamalarını oluşturur. Bu sürecin son otuz üç yılı Sultan II. Abdülhamid’in bir yandan Batı tarzı okullar açarak yeni kuşakların yetişmesini sağlayan, öte yandan da basın yayın üzerindeki baskısı dolayısıyla eleştirilen tartışmalı yönetimi altında geçmiştir. Bu yönetimin sona erişi olarak da nitelendirilebilecek olan II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yaşanan bütün gelişmeler ve olaylar Cumhuriyet’in doğuşunu ve ilk yıllardaki gelişmesini doğrudan etkileyen etkenlerdir.

Şimdi Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin tarihsel zeminini oluşturan bu karmaşık sürecin belirleyicisi durumunda olan etkenleri belli başlı başlıklar altında ele alacağız.

• II. Meşrutiyet Döneminde Toplumsal, Politik ve Ekonomik Durum
• II.Meşrutiyet’ten İtibaren Gelişen İdeolojiler: Türkçülük- İslâmcılık-Batıcılık; Savaşlar, Göçler, Kayıplar
• II. Meşrutiyet’ten Sonra Edebiyattaki Değişmeler: Biçim ve Dil Sorunları
• II. Meşrutiyet’ten Sonra Edebiyattaki Değişmeler: Temalardaki Değişmeler-Bir Ütopya Olarak Anadolu ve Tarih
• Cumhuriyet Döneminde Ekonomik, Siyasal, Toplumsal Durum
• Cumhuriyet Dönemi Boyunca Gelişen Değişen Düşünce Hareketleri

Kaynak: Doç. Dr. Yılmaz DAŞÇIOGLU, Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri